1) حکم تحصیل علوم دینیه طبق فتوای مراجع معظم چیست؟
2) ازدواج معاطاتی اعم از دائم و موقت و همچنین انجام سایر عقود مثل بیع اجاره وقف ضمان هبه و.... به صورت معاطاتی چه حکمی دارد؟

 

نام مرجع تقلید:

آیت الله سیستانی

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

جواب 1)

موارد مختلف است؛ در بعضی از صور واجب عینی است (مثل یادگیری مسائل محل ابتلاء شخص یا یادگیری مسائل محل ابتلاء جامعه یا حتی افراد مختلف برای ارشاد جاهل یا نهی از منکر با شرایطی) و در بعضی از صور واجب کفایی است (مثل اجتهاد یا...)^[1]

 

جواب 2)

در خرید و فروش (عقد بیع) ایجاب و قبول معتبر است و انشای این دو با لفظ یا عمل واقع می شود:

 الف. انشای لفظی ایجاب و قبول: با هر لفظی که دلالت بر مقصود کند واقع می شود مثل اینکه:

فروشنده بگوید: فروختم، تملیک نمودم، معاوضه نمودم

و خریدار بگوید: خریدم، قبول کردم، پذیرفتم، به ملکیّت خود در آوردم

و در این رابطه، لازم است خريدار و فروشنده قصد انشاء داشته باشند، يعنی به گفتن اين دو جمله مقصودشان خريد و فروش باشد.

همچنین در هنگام انجام معامله (خريد و فروش) لازم نيست صيغه معامله را به زبان عربی بخوانند و به زبان ‌های دیگر نیز کافی است، مثلاً اگر فروشنده به فارسی بگويد: «اين مال را در عوض اين پول فروختم» و مشتری بگويد: «قبول كردم» معامله صحيح است.

 این نوع معامله را «بیع عقدی یا بیع بالصیغه» نیز می‌ نامند.

ب. انشای عملی ایجاب و قبول در خرید و فروش: با دادن کالا و گرفتن عوض آن واقع میشود یعنی فروشنده با دادن کالا به خریدار معامله را انشاء ‌کند و کالا را ملکِ خریدار نماید و خریدار نیز با دادن ثمن به فروشنده قبول را انشاء ‌کند و ثمن را ملک فروشنده نماید.

چنین معامله‌ای که در انشاء و تحقّق آن از لفظ استفاده نمی‌شود و خریدار و فروشنده صيغه معامله را به هیچ زبانی نمی‌خوانند «خرید و فروش معاطاتی یا معامله معاطاتی یا بیع معاطاتی» نامیده می‌شود.

 و در صحّت معاطات فرقی بین مال ارزشمند یا کم ارزش نیست و هر دو نفر مالك مالی که از طرف مقابل گرفته اند می‏شوند.

شایان ذکر است گاه معامله معاطاتی با دادن کالا توسّط فروشنده و دریافت آن توسّط خریدار بدون آنکه خریدار ثمن را بپردازد واقع می‌شود مثل اینکه ثمن، کلّی در ذمّه باشد همچنین گاه معامله معاطاتی با دادن ثمن توسّط خریدار و دریافت آن توسّط فروشنده بدون آنکه فروشنده کالا را تحویل دهد واقع می‌شود مثل موردی که کالا (مثمن)، کلّی در ذمّه باشد.

ضمناً؛ احکام معامله و خرید و فروش معاطاتی با احکام معامله‌ای که در آن عقد خوانده شده است یکی است؛ بنابراین، شرایط صحّت عقد بیع و شرایط خریدار و فروشنده و شرایط ثمن و مثمن و خیاراتی که بعداً خواهد آمد در هر دو نوع از معامله مشترک می‌ باشد.

تذکر به این نکته هم که در ابتدای سوالتان فرمودید لازم است که:

معاطات در غیر خرید و فروش (بیع) از سایر عقود اسلامی بلکه ایقاعات جاری است مگر در موارد خاصّ مثل ازدواج یا طلاق یا نذر و عهد و قسم و مانند آن که بدون خواندن صیغه شرعی واقع نمی شود. ^[2]

 

برای توضیحات بیشتر و تفصیلی و همچنین اختلافات درمورد سوالتان  اینجا را کلیک نمایید

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] سوال مورد نظر خود را خاصّةً و به صورت مصداقی مجدد ارسال نمایید، تا در خصوص همان مورد، نظر معظم له را مکتوب نماییم.

[2] توضیح المسائل جامع، ج 2 ، شرایط عقد بیع (خرید و فروش) - منهاج الصالحین، ج 2، فصل البیع