با عرض سلام و ادب و احترام.

پدر بنده چند سال پیش با توجه به بعضی از مشکلات و اختلافاتی که با عمه ها و عمو هایم داشتند از ان ها قطع صله ی رحم کردند بدین معنا که ما دیگر با ان ها رابطه ای نداریم و از احوال همدیگر بی خبر هستیم.

ایا صله ی رحم با این وضع اگر موجب نا راحتی پدر بنده بشود باز هم واجب است؟و اگر واجب است چگونه باید صورت بگیرد؟

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

قطع رحم و ترک رابطه با خویشاوندان و فامیل، حرام است هر چند كه آن خویشاوند خود جلوتر قطع رحم كرده باشد یا نماز خوان نباشد یا شراب خوار باشد یا به برخی از احكام دینی بی اعتناء باشد و موعظه و ارشاد و نصیحت هم بی اثر باشد البتّه اگر نوع خاصی از صله رحم با خویشاوند موجب تأیید كار حرام او یا تشویق او بر ارتكاب منكر می شود یا موجب ابتلای خود فرد به گناه می شود، آن نوع صله رحم جایز نیست و فرد موظّف است به شیوه دیگری صله رحم را انجام دهد.

اما اگر از انجام صله رحمتان پدر یا مادرتان ناراحت می شوند، میتوانید از راه های دیگر که شرع مقدس اجازه داده صله رحم نمایید. زیرا صله رحم مصادیق متعدّد دارد و منحصر به دیدار و ملاقات حضوری در منزل فرد نیست و فرد می تواند با تماس تلفنی، نامه نگاری و مكاتبه، ایمیل و پیامک، ملاقات در محلّ كار خویشاند یا در بین راه یا جویا شدن از احوال او با واسطه یا با احسان به او هر چند از طریق ارسال كمك مالی برایش در مواردی كه احتیاج به كمك مالی دارد و مانند آن، این وظیفه الهی را انجام دهد، با ملاحظه اینكه صله رحم بر حسب اشخاص و موارد با هم فرق می كند و لازم است احسان متعارف در هر مقام را در نظر گرفت مثلاً گاهی خصوصیت مورد به گونه ای است كه مجرّد جویا شدن احوال با واسطه یا سلام رساندن كافی در تحقّق صله رحم واجب نیست و باید از طریق دیگر این امر را انجام داد.

و روایت شده كه امام صادق علیه السّلام فرمودند: «مردی از قبیله خَثْعَم به محضر رسول‌اکرم صلّی الله علیه و آله رسید و پرسید: با فضیلت­ترین اعمال در اسلام کدام است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله پاسخ دادند: ایمان به خداوند متعال. وی پرسید: بعد از آن چه عملی با فضیلت­تر است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله فرموند: صِله رحم. مجدّد سؤال کرد: پس از آن چه عملی أفضل است؟ فرموند: امر به معروف و نهی از منکر.

سپس ‌او پرسید: کدام عمل در پیشگاه خداوند متعال مبغوض­ترین اعمال است؟ حضرتش صلّی الله علیه و آله در پاسخ فرموند: برای خداوند شریک قرار دادن. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض­تر است؟ فرموند: قطع رحم. سؤال کرد: بعد از آن کدام عمل مبغوض‌تر است؟ فرموند: ترک امر به منكر و نهی از معروف. [1] »

شایان ذکر است؛ وظیفه فرزند در مقابل پدر و مادر نسبت به کارهایی که مربوط به فرزند می‌شود مثلاً از او می خواهند فلان جا نرود یا فلان کار را انجام ندهد یا انجام بدهد و با مخالفت فرزند، پدر و مادر یا یكی از آنان اذیت می شوند، دو صورت دارد:

الف. اذیت شدن آنان از روی دلسوزی و شفقت به حال فرزندشان باشد، در این صورت، بر فرزند حرام است چنین مخالفتی را انجام دهد چه پدر یا مادر او را از آن عمل نهی كرده باشند یا آنکه فقط از مخالفت او اذیت می شوند. بنابراین اگر فرزند با رفقای بد معاشرت دارد و والدین از این ارتباط رنج می برند و قلباً آزرده خاطر می شوند، بر فرزند ترك این رفاقت واجب است هر چند والدین او را از این معاشرت نهی نكرده باشند.

ب. اذیت شدن آنان از روی دلسوزی و شفقت به حال فرزندشان نباشد، بلکه در امر و نهی نسبت به فرزند صِرفاً مصلحت خودشان یا نفع شخصی‌اشان را در نظر داشته باشند، در این صورت مخالفت با آنان جایز است البته باید دقّت نمود این مخالفت و نافرمانی نباید به گونه‌ای باشد که خلاف وظیفه معاشرت به معروف و برخورد نیک با آنان محسوب گردد که توضیح آن در مسأله قبل بیان شد، همچنین اگر والدین به خاطر صفات بد و خصلت‌‌های نكوهیده و رذایل اخلاقی از عمل به معروف نهی نموده و به منکر امر نمایند اطاعت آنان واجب نیست مثلاً فرزندشان را امر نمایند که نماز نخواند یا روزه نگیرد یا حجاب را در مقابل نامحرم رعایت نكند یا با اصل شركت در نماز جماعت یا خواندن قرآن یا یادگیری و تعلّم مسائل شرعی مخالف باشند، در این موارد لازم نیست فرزند خواسته ‌های والدین را اجابت كند و در مقابل این نوع توقّعات تسلیم آنان باشد و چنانچه والدین از این بابت اذیت شوند چنین آزار و اذیت شدنی أثری برای فرزند ندارد، بلكه در تمام مواردی كه پدر یا مادر خواسته حرامی را از او می‌خواهند فرزند نباید آن را انجام دهد و مخالفت با آنان وقتی امر به ترک واجب الهی یا امر به ارتكاب حرام الهی می نمایند واجب است.

و در این‌ مورد از امیر‌المؤمنین (علیه السلام) نقل شده است‌ که حضرتش فرمودند:

«لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوْقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِقِ» «اطاعت از مخلوق در معصیت خالق روا نیست.»

لازم به ذکر است که یکی از وظایف واجب فرزند در مقابل پدر و مادر نسبت به کارهایی که مربوط به خود آنها می باشد، برخورد نیک با آنان و بی ادبی نکردن نسبت به آنان است، چه از نظر گفتار و چه از جهت رفتار، هر چند والدین به او ظلم کرده باشند، همچنان که در روایت نقل شده است: اگر تو را زدند آنها را مران بلکه بگو خداوند متعال شما را بیامرزد. [2]

برای اطلاع از احکام "صله رحم و قطع رحم" مطابق با فتوای آیت الله سیستانی  اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از احکام "اطاعت از والدین و احکام مرتبط با آن" مطابق با فتوای آیت الله سیستانی  اینجا را کلیک نمایید.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] تهذيب‏الأحكام ج 6 ص176ح4  باب80 الأمر بالمعروف –  وسائل‏الشيعة ج16ص 121 ح11 باب1 وجوبهما و تحريم تركهما ‌

[2] فایل اصلی و انتدایی توضیح المسائل جامع، ج1 ، از م 2766 تا م 2770  –  استفتائات آیت الله سیستانی، ویژه نمایندگان، دفتر قم، ص 186  –  استفتاء خصوصی از معظم له –  استفتاء موجود در آرشیو دفتر