بسم الله الرحمن الرحیم

با عرض سلام و احترام

بنده 4 سالی است که وامی را از یک بانک خصوصی دریافت کرده ام. شرط دادن وام آن بود که باید سپرده ای بلند مدت را در نزد بانک به عنوان تضمین و به میزان 5 سال به امانت می گذاشتم و بانک 90 درصد آن مبلغ سپرده بلافاصله (روز بعد) به من وام داد... در مدت این 5 سال بنده حق دسترسی به پول امانت گذاشته شده را ندارم... ضمن اینکه به آن سپرده بلند مدت سود تعلق گرفته و از سود آن سپرده بلند مدت 5 ساله بخشی از اقساط وام پرداخت می شود. بانک خصوصی مدعی است که طبق قوانین شرعی این وام را می دهد و قراردادی هم بین من و بانک امضا شده است مطابق شرع اسلام است. بانک مذکور دارای شورای عالی فقهی است. به بانک مذکور مراجعه نمودم و گفتند در صورت تسویه وام بلافاصله میتوانم سپرده خود را آزاد کنم. آیا با وجود این ادعای بانک، وامی که گرفته ام حلال است و اشکال شرعی ندارد؟ من یک سری مطالبی اخیرا خوانده ام که دادن وام به صورت قرض در ازای قرض یا دادن وام در صورت محبوس کردن مال معادل رباخواری است و به شدت ترسیده ام (یکی از دوستان میگوید که پول تو محبوس نیست چون اگر وام را تسویه کنی پولت آزاد میشود)... در ضمن بانک مذکور بابت تاخیر در پرداخت وام جریمه هم دریافت میکند... اگر اشکال شرعی دارد تکلیف بنده چیست؟ چگونه پول مذکور را حلال کنم؟ این قضیه فکر من رو خیلی مشغول کرده است... نمیخواهم حرامخواری کنم... با این پول باید چه کنم؟

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی نوری همدانی (حفظه الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

در فرض سوال؛ چنانچه وامی که می گیرید، قرض باشد نه تسهیلات، در مفروض سوال شما که انسداد حساب و همچنین خسارت تاخیر تأدیه دارد، قطعا ربا و حرام و جزء گناهان کبیره است.

و مراد از انسداد حساب (به اصطلاح شما محبوس بودن) این است كه بانك یا مؤسسه یا صندوق‌ به افراد وامی که می دهد را مشروط کند به اینكه قرض گیرنده باید پولی را كه قبلاً به صندوق به عنوان افتتاح حساب پس انداز داده تا مدّت معینی پس نگیرد مثل این كه  شرط نمایند كه پول وام گیرنده تا پرداخت آخرین قسط وام در نزد صندوق باقی بماند ربا و جایز نیست.

بنابراین اگر بانك یا مؤسسه یا صندوق‌ برای قرض دادن انسداد حساب الزامی دارد قرضی كه می‌دهد ربوی است و دریافت آن جایز نیست. [1]

شایان ذکر است، ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است و کسی که قرض ربایی گرفته اصل قرض باطل است و مالک آن نمی شود و نمی تواند در آن تصرف کند ولی چنانچه قرض دهنده با علم به بطلان قرض و مالک نشدن سود ربوی باز هم راضی به تصرف قرض گیرنده باشد (به طوری که رضایتش مبنی بر این معامله ی باطل نباشد) به عبارتی دیگر اگر قرار ربا را هم نداده بودند صاحب پول راضی بود که گیرنده ی قرض در آن پول تصرف کند ، قرض گیرنده می تواند در آن مال تصرف نماید.

امّا درباره سود سپرده تان به عرض برسانیم، اگر سود تحت عنوان عقود شرعی صحیح و به صورت علی الحساب باشد، مانعی ندارد.

برای اطلاع از احکام تفصیلی، پیرامون "موضوع شناسی و حکم شرعی و تفصیلی سپرده های بانک مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید" اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از احکام تفصیلی، پیرامون "حکم شرعی سپرده حساب های کوتاه مدت و بلند مدت بانکی و راه حل آن" (فیلم سخنرانی استاد)  اینجا را کلیک نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] هزار و یک مساله فقهی (مجموعه استفتائات آیت الله نوری همدانی)، ج1، احکام مکاسب محرمه، ص132، با استفاده از س418 – توضیح المسائل، احکام قرض، ص453، م2278 – احکام معاملات (ربا)، فصل ربا در قرض، ص26، س3 – احکام بانک ها و مؤسسات مالی اعتباری و صندوق های قرض الحسنه،، ص8، م3، مورد3 و 4 – استفتاء خصوصی از معظم له، کد سوال 27900–