اگر کسی به خیال اینکه هنوز تا اذان صبح وقت مانده و چیزی بخورد و بعد متوجه شود که خوردن او داخل وقت اذان بوده حکم روزه اش در دو صورت ذیل چیست؟

الف) تحقیق نکرده باشد

ب) تحقیق کرده است (مثلا ساعتش خراب بوده یا شبکه ی تلویزیون یا موج رادیو شهر دیگری بوده)

 

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای (مدّ ظله العالی):

پاسخ خلاصه:

نسبت به روزه ماه رمضان، اگر تحقيق نموده و با علم به اينكه هنوز صبح نشده خورده است و بعد فهميده كه صبح شده، روزه صحيح است و قضا ندارد و همچنين است اگر با اعتماد بر ساعت و مانند آن، اطمينان به بقاء شب داشته است و بعداً کشف خلاف شده است، روزه‌اش صحيح است؛ امّا غیر از روزه ماه رمضان به هر حال باطل است. [1] 

پاسخ تفصیلی:

اگر در سحر ماه رمضان بدون اینکه تحقیق کنید صبح شده یا نه کاری که روزه را باطل می کند انجام دهید سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است باید قضای آن روز را بگیرید. ولی اگر تحقیق کنید و بدانید که صبح نشده و چیزی بخورید و بعد معلوم شود که صبح بوده است قضای آن روز بر شما واجب نیست و همچنین اگر با اعتماد بر ساعت و مانند آن اطمینان به بقاء شب داشته اید و بعدا کشف خلاف شده است روزه در ماه مبارک رمضان صحیح است. [2] 

شایان ذکر است حکم مذکور اختصاص به روزه ماه رمضان دارد امّا غير روزه ماه رمضان از اقسام ديگر روزه، حتى واجب معيّن ظاهر آن است كه با خوردن بعد از اذان صبح مطلقاً باطل مى‌شود، حتى در صورتى كه تحقيق كند و يقين كند كه شب باقى است. [3] 

 

آیت الله العظمی سیستانی:

پاسخ خلاصه:

اگر فرد با اعتماد به ساعت یا رادیو و مانند آن اطمینان نماید که صبح نشده و كاری كه روزه را باطل می‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است، روزه باطل است و فقط قضای روزه بر انسان واجب است ولی كفّاره واجب نیست، ولی باید تا انتهای روز امساک كند. و در این حکم فرقی بین اقسام روزه نیست. [4] 

پاسخ تفصیلی:

اگر در ماه رمضان بدون اینكه تحقیق كند صبح شده یا نه، كاری كه روزه را باطل می‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است، روزه باطل است و فقط قضای روزه بر انسان واجب است ولی كفّاره واجب نیست، ولی باید تا انتهای روز امساک كند؛ همچنین است حکم، اگر فرد با اعتماد به ساعت یا رادیو و مانند آن اطمینان نماید که صبح نشده و كاری كه روزه را باطل می‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.

شایان ذکر است در حکم مذکور فرقی بین اقسام روزه نیست. [5] 

 

آیت الله العظمی شبیری زنجانی:

پاسخ خلاصه:

اگر در ماه رمضان، بعد از نظر كردن خود به افق صاف مطمئن شود كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست. ولی غیر از نگاه به افق، مثلا ساعت عقب باشد و فکر کنیم اذان صبح نشده و چیزی بخوریم، روزه باطل است؛ البته این حکم در مورد ماه رمضان اگر نگاه به ساعت عرفاً تحقیق به‌حساب آید، مبنی بر احتیاط است. [6] 

پاسخ تفصیلی:

اگر در سحر ماه رمضان افق ابرى باشد و کاری که مبطل روزه است را انجام دهد، بعد معلوم شود كه در روز، افطار كرده است، در اين صورت بايد روزه آن روز را قضا نمايد؛ هر چند يقين داشته كه صبح نشده است؛ همچنین اگر افق صاف باشد و بدون نگاه كردن به افق، كارى را كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد مثلًا غذا بخورد، یا اگر نگاه كرده و در حالى كه ترديد داشته كه صبح شده يا نه، كارى را انجام دهد كه روزه را باطل مى‌كند، و در هر دو صورت، بعد معلوم شود صبح بوده است، روزه باطل می باشد.

اما اگر در ماه رمضان، بعد از نظر كردن خود به افق صاف مطمئن شود كه صبح نشده و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست. ولی غیر از نگاه به افق، مثلا ساعت عقب باشد و فکر کنیم اذان صبح نشده و چیزی بخوریم، روزه باطل است؛ البته این حکم در مورد ماه رمضان اگر نگاه به ساعت عرفاً تحقیق به‌حساب آید، مبنی بر احتیاط است. [7] 

 

آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

پاسخ خلاصه:

اگر بعد از تحقيق يقين كند صبح نشده و چيزى بخورد، بعد معلوم شود كه صبح بوده، روزه صحیح است و اگر ماه رمضان باشد قضا واجب نيست. [8] 

پاسخ تفصیلی:

اگر در ماه رمضان بدون آن که تحقيق کند صبح شده يا نه، کارى که روزه را باطل مى کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، روزه باطل است و فقط قضای روزه بر انسان واجب است ولی كفّاره واجب نیست، ولی باید تا انتهای روز امساک كند؛ همچنين اگر بعد از تحقيق شک يا گمان کند که صبح شده است؛ ولى اگر بعد از تحقيق يقين كند صبح نشده و چيزى بخورد، بعد معلوم شود كه صبح بوده، روزه صحیح است و اگر ماه رمضان باشد قضا واجب نيست. [9] 

 

آیت الله العظمی وحید خراسانی:

پاسخ خلاصه:

اگر در ماه رمضان بعد از تحقيق توسط خودش ـ نه اعتماد بر دیگری ـ يقين كند كه صبح نشده، و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست. و این حکم مختص روزه ماه رمضان است و در غیر آن روزه باطل می باشد. [10] 

پاسخ تفصیلی:

اگر در ماه رمضان بدون اين كه خودش تحقيق كند صبح شده يا نه، كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، و بعد معلوم شود صبح بوده، و نيز اگر بعد از تحقيق گمان داشته باشد كه صبح شده، يا شك كند كه صبح شده يا نه، و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضاى آن روزه بر او واجب است. ولی اگر در ماه رمضان بعد از تحقيق توسط خودش ـ نه اعتماد بر دیگری ـ يقين كند كه صبح نشده، و كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام دهد، و بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نيست. و این حکم مختص روزه ماه رمضان است و در غیر آن روزه باطل می باشد. [11] 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] تحریر المسائل (رساله عربی معظم له) ، الفصل الرابع: الصوم، ص301، م1041 / رساله آموزشی، ج1، فصل 4: روزه، ص269، درس64، روزه (7) ، مورد 12: موارد وجوب قضا، م3 / استفتاء از دفتر معظم له، باب روزه، م75 / رساله عمليه مقام معظم رهبرى (رساله نماز و روزه)، ص102، م904 / احکام روزه (احکام موضوعی 1)، ص103، م261 / سایت استانها، ویژه ی نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات سامانه جامع، فصل روزه، سوالات شماره: 533655 و 533655 و 452212

[2] تحریر المسائل (رساله عربی معظم له) ، الفصل الرابع: الصوم، ص301، م1041 / رساله آموزشی، ج1، فصل 4: روزه، ص269، درس64، روزه (7) ، مورد 12: موارد وجوب قضا، م3 / استفتاء از دفتر معظم له، باب روزه، م75 / رساله عمليه مقام معظم رهبرى (رساله نماز و روزه)، ص102، م904 / احکام روزه (احکام موضوعی 1)، ص103، م261 / سایت استانها، ویژه ی نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات سامانه جامع، فصل روزه، سوالات شماره: 1087725 و 552186 و 662906

[3] همان، شماره سوال: 533349

[4] توضیح المسائل جامع، ص570، م2048، مورد پنجم / منهاج الصالحین، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص307، م1024، الرابع

[5] توضیح المسائل جامع، ص570، م2048، مورد چهارم و پنجم / منهاج الصالحین، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص307، م1024، الرابع

[6] المسائل الشرعیه، ص367، م1700 / توضيح المسائل، ص341، م1701 / سایت رسمی معظم له، بخش استفتائات، س981

[7] المسائل الشرعیه، ص367، الثامن و التاسع و م1700 / توضيح المسائل ص340، م1697، مورد هشتم و نهم / همان، ص341، م1701 / احکام و استفتائات روزه، ص120 و 121، مورد هشتم و نهم / سایت رسمی معظم له، بخش استفتائات، س981 

[8] توضیح المسائل ، ص263، م1423، موردچهارم / همان، ص264، م1424، مورد دوم / سایت رسمی معظم له

[9] توضیح المسائل ، ص263، م1423، موردچهارم / همان، ص264، م1424، مورد دوم / سایت رسمی معظم له 

[10] منهاج الصالحین، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص304، م1023، الرابع / توضيح المسائل، ص504، م1700

[11] منهاج الصالحین، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص304، م1023، الرابع / توضيح المسائل، ص502، م1696، مورد چهارم / همان، ص504، م1700