[رسیدن گرد و غبار به حلق و ملحقات آن]

مسأله:

چیزهایی که وارد مجرای تنفسی انسان می شود به 5 دسته تقسیم می شود:

1) گرد و غبار

2) دود

3) بخار آب

4) اسپری

5) عطر و گیاهان خوش بو

 

مورد اول:  "گرد و غبار"

مسأله:

فرو رفتن غبار به حلق به طور بی اختیار یا از روی فراموشی روزه را باطل نمی کند، هم جنین اگر گرد و غبار به حلق نرسد (فقط به داخل دهان برسد) روزه را باطل نمی کند گرچه خیلی غلیظ باشد. اما اگر شخص روزه دار عمدا گرد و غباری را به حلقش برساند:

الف) غبار غلیظ است (مانند کارگران کارخانه آرد یا نانوایان که آرد خالی می کنند یا رفتگران زحمت کش یا کارگران ساختمان سازی و یا گرد و غباری که در خیابان بلند می شود) :

امام خمینی، آیات عظام بهجت، تبریزی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی، نوری همدانی:

رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می‌كند، چه غبار از چیزی باشد كه خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد كه خوردن آن حرام است مثل خاك؛ بنابر این روزه داری که به طور مثال در روزه ماه مبارک رمضان غبار غلیظ به حلقش رسانده، روزه اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد، ولی لازم است تا موقع افطار امساک نماید.

مقام معظم رهبری، آیات عظام اراکی، حسینی شاهرودی، خوئی، سیستانی، وحید خراسانی:

بنا بر احتیاط واجب رساندن غبار غلیظ به حلق روزه را باطل می‌كند، چه غبار از چیزی باشد كه خوردن آن حلال است مثل آرد، یا غبار چیزی باشد كه خوردن آن حرام است مثل خاك؛ بنابرین روزه داری که به طور مثال در روزه ماه مبارک رمضان غبار غلیظ به حلقش رسانده، باید روزه آن روز را به قصد قربت مطلقه تمام کرده و قضای آن را هم بگیرد.

آیت اللّه شبیری زنجانی:

گرد و غبار روزه را باطل نمی کند؛ البته اگر آن قدر غلیظ باشد که صدق خوردن کند، روزه بنابر احتیاط باطل می شود.

آیت اللّه مکارم شیرازی:

رساندن غبار غليظ به حلق هرگاه در حلق تبديل به گِل شود و فرو رود روزه را باطل مى‏ كند، در غير اين صورت روزه صحيح است، خواه غبار چيزى باشد كه خوردن آن حلال است مانند آرد، يا غبار چيزى كه خوردن آن حرام است.

 

ب) غبار غلیظ نیست (مثل جارو کردن متعارف منزل) :

امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام بهجت، سیستانی، شبیری زنجانی، فاض لنکرانی، مکارم شیرازی:

اشکال ندارد و روزه را باطل نمی کند.

آیات عظام اراکی، تبریزی، خوئی، صافی گلپایگانی، مرحوم گلپایگانی، نوری همدانی، وحید خراسانی:

بنا بر احتیاط واجب نباید به حلق برسد و اگر برسد روزه را باطل می کند. [1]

 

سؤال:

در مسأله فوق (رساندن عمدی گرد وغبار به حلق) آیا علاوه بر قضاء، کفاره هم دارد یا خیر؟

امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام بهجت، تبریزی، خوئی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی، مکارم شیرازی، وحید خراسانی:

بنا بر فتوا کفاره دارد.

آیت الله اراکی:

بنابر احتیاط واجب کفاره دارد.

آیت الله سیستانی:

خیر، کفاره ندارد. [2]

 

مورد دوم:  "دود"

مسأله:

فرو رفتن دود به حلق به طور بی اختیار یا از روی فراموشی روزه را باطل نمی کند، گرچه دود دخانیات باشد. اما اگر شخص روزه دار عمدا دود را به حلقش برساند:

الف) دود دخانیات (مثل کشیدن سیگار، پیپ، چپق، قلیان و دودشان و ...) :

مشهور مراجع معظم تقلید:

بنابر احتیاط واجب حرام بوده و مبطل روزه است.

آیت الله بهجت:

در صورت غلیظ بودن دود، مبطل روزه است.

آیت الله نوری همدانی:

اگر به حلق برسد، جایز نیست.

 

ب) دود غیر دخانیات (مثل دود وسایل نقلیه، کارخانه ها، سوختن چوب، غذای سوخته و ...) :

امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام شبیری زنجانی، فاضل لنکرانی:

مانعی ندارد.

آیات عظام بهجت، صافی گلپایگانی:

روزه باطل می شود.

آیات عظام تبریزی، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی:

بنابر احتیاط واجب روزه باطل می شود. [3]

 

سؤال:

در مسأله فوق (رساندن عمدی گرد وغبار به حلق) آیا علاوه بر قضاء، کفاره هم دارد یا خیر؟

جواب:

معروف مراجع معظم تقلید:

کفاره دارد. (بعضی احتیاط دارند.)

آیات عظام سیستانی، شبیری زنجانی:

خیر، کفاره ندارد. [4]

 

مورد سوم:  "بخار آب":

مسأله:

فرو رفتن بخار آب به حلق به طور بی اختیار یا از روی فراموشی روزه را باطل نمی کند، اما اگر شخص روزه دار عمداً بخار آب را به حلقش برساند یا عمدا در چنین مکانی تنفس نماید:

الف) تنفس در بخار رقیق (مثل حمام رفتن با بخار کم، هوای شرجی، مه کم و ...):

مشهور مراجع معظم تقلید:

اشکال ندارد و به روزه ضرر نمی رساند.

 

ب) تنفس در بخار غلیظ، بخاری که از نزدیک دیده می شود و مشتمل بر ذرات آب است (مثل بخار غلیظ در حمام، سونای مرطوب، هوای مه آلود، بخور کردن، بخاری که هنگام برداشتن در دیگ از آن بیرون می آید و ...):

امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی:

مبطل نیست مگر در فضای دهان تبدیل به قطرات آب شود و آن را فرو دهد.

 آیات عظام اراکی، بهجت، تبریزی، خوئی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی، نوری همدانی، وحید خراسانی:

بنا بر احوط اشکال دارد و احتیاط واجب روزه باطل است. [5]

 

مورد چهارم: "اسپری"

سؤال:

استفاده از اسپري سالبوتامبول (داروی تنگی نفس) در حال روزه براي افرادي كه آسم دارند یا افراد بیمار دیگر،‌ چه حكمي دارد؟

جواب:

مشهور مراجع معظم تقلید:

چنانچه قبل از رسیدن به حلق به صورت هوا و گاز رقیق در بیاید، مانع ندارد. [6]

برای اطلاع از متن استفتائات مراجع معظم تقلید و نظرات هر یک از مراجع در باب استفاده از اسپری برای روزه دار اینجا را کلیک نمایید.

 

مورد پنجم: "عطر و ادکلن"

مسأله:

بو کردن خوشبو (مانند انواع گلهای معطر) در حال روزه مکروه است (خصوصا گل نرگس) ؛ اما در غیر حال روزه مستحب است.

مسأله:

استفاده از عطریات در حال روزه مستحب است. بله مشک استثناء است؛ خوشبو کردن خود در حال روزه با مشک مکروه می باشد؛ اما در غیر حال روزه مستحب است.

 

سؤال:

استعمال عطر یا بو کردن گیاهان خوش بو برای روزه دار چه حکمی دارد؟

جواب:

الف) گیاهان خوش بو:

معروف مراجع معظم تقلید:

بو کردن آن ها به خصوص نرگس، کراهت دارد. (ولی در غیر حال روزه مستحب است.)

 

ب) عطر

امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام بهجت، تبریزی، سیستانی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی:

عطر زدن اشکالی ندارد (برخی از مراجع مثل مقام معظم رهبری و آیت الله تبریزی تصریح میکنند که عطر زدن مستحب است و برخی دیگر مثل آیت الله بهجت تصریح میکنند که اگر بوی آن خيلی غليظ است، اولی ترک است). [7]

در روایت نقل شده از امام جعفر صادق (علیه السلام) که فرمودند:

« من تطیب اول النهار و هو صائم لم یفقد عقله »

کسی که روزه دارد اگر در اول روز به خود عطر زند، عقلش را از دست نمی دهد. [8]

در روایت دیگری از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند:

« من تطیب اول النهار لم یزل عقله معه الی اللیل »

هرکس در آغاز روز به خود عطر زند تا شب عقلش با او خواهد بود. [9]

روایت شده که:

« کان الحسین ابن علی (علیه السلام) اذا صام یتطیب بالطیب و یقول: الطیب تحفة الصائم »

وقتی سید الشهداء (علیه السلام) روزه می گرفتند، خود را معطر می کردند و می فرمودند: عطر پیشکش و هدیه برای روزه دار است. [10]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فیما یجب الامساک عنه فی الصوم من المفطرات، ص35، السادس (بعد از م29) / تحریر الوسیله، ج1، کتاب الصوم، القول فیما یجب الامساک عنه، ص520، الثامن (بعد از م15) / تحریر المسائل مقام معظم رهبری، الفصل الرابع: کتاب الصوم، المفطرات، ص284، م968 / وسیلة النجاة آیت الله بهجت، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثانی: مایجب الامساک عنه، ص307،  الثامن، م1104 / منهاج الصالحین آیات عظام خویی و وحید خراسانی، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص295، السادس (بعد از م984) / منهاج الصالحین آیت الله سیستانی، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص300، السادس (بعد از م991) / المسائل الشرعیة آیت الله شبیری زنجانی، المفطرات، ص351، م1611 / هدایة العباد آیت الله صافی گلپایگانی، کتاب الصوم، ما یجب الامساک عنه، ص221، م1301 / الاحکام الواضحه آیت الله فاضل لنکرانی، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص251، السادس (بعد از م1024) / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص902، م1603 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص553 و 554، م1982 و 1984 / اجوبة الاستفتائات، ص178، س800 / رساله آموزشی مقام معظم رهبری، فصل4: روزه، درس60: روزه (3) : مفطرات «1» ، ص255، مورد5 / راهنمای فتاوا، ص91، م9 / استفتاء جدید از مقام معظم رهبری، باب روزه، س32 / احکام روزه " احکام موضوعی(1) " مقام معظم رهبری، ص64، س148 و مسئله قبل از آن/ آموزش مصور احکام مقام معظم رهبری، ص365  / استفتائات آیت الله بهجت ، ج2، ص347، س2813 / احکام و استفتائات آیت الله شبیری زنجانی، ص80، س96  / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص127 و 128 / سایت رسمی آیت الله شبیری زنجانی، بخش استفتائات، س354 / سایت رسمی آیت الله مکارم شیرازی، بخش استفتائات / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها ، با استفاده از استفتاء شماره: 768462 و استفتاء شماره: 771931  / سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت الله سیستانی)، ویژه نمایندگان معظم له، بخش "کلیشه" /

[2] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فی کفارة الصوم، ص59، قبل از م1 / تحریر الوسیله، ج1، کتاب الصوم، القول فیما یترتب علی الافطار، ص526، م1 / تحریر المسائل مقام معظم رهبری، الفصل الرابع: کتاب الصوم، کفارة الافطار العمدی فی شهر رمضان المبارک، ص291، م999 / وسیلة النجاة آیت الله بهجت، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص311، م1117 / منهاج الصالحین آیات عظام خویی و وحید خراسانی، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص300، قبل از م1007 / منهاج الصالحین آیت الله سیستانی، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص305، قبل از م1017 / المسائل الشرعیة آیت الله شبیری زنجانی، موارد الوجوب القضاء و الکفارة، ص361، م1666 / هدایة العباد آیت الله صافی گلپایگانی، کتاب الصوم، ما یترتب علی الافطار، ص224، م1318 / الاحکام الواضحه آیت الله فاضل لنکرانی، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص256، قبل از م1047 / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص926، م1658 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص568، م2044 / رساله آموزشی مقام معظم رهبری، فصل4: روزه، درس62: روزه (5) : کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان، ص261، مورد8، م1 / آموزش مصور احکام مقام معظم رهبری، ص376  / استفتاء جدید از مقام معظم رهبری، باب روزه، س53 / احکام و استفتائات آیت الله شبیری زنجانی، ص121، س193 / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص178 و 179 /

[3] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فیما یجب الامساک عنه فی الصوم من المفطرات، ص35، السادس (بعد از م29) / تحریر الوسیله، ج1، کتاب الصوم، القول فیما یجب الامساک عنه، ص520، الثامن (بعد از م15) / تحریر المسائل مقام معظم رهبری، الفصل الرابع: کتاب الصوم، المفطرات، ص284، م968 / وسیلة النجاة آیت الله بهجت، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثانی: مایجب الامساک عنه، ص307، الثامن، م1104 / منهاج الصالحین آیات عظام خویی و وحید خراسانی، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص295، السادس (بعد از م984) / منهاج الصالحین آیت الله سیستانی، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص300، السادس (بعد از م991) / المسائل الشرعیة آیت الله شبیری زنجانی، المفطرات، ص351، م1613 / هدایة العباد آیت الله صافی گلپایگانی، کتاب الصوم، ما یجب الامساک عنه، ص222، م1303 / الاحکام الواضحه آیت الله فاضل لنکرانی، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص251، السادس (بعد از م1024) / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص903، م1605 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص554، م1983 / رساله آموزشی مقام معظم رهبری، فصل4: روزه، درس60: روزه (3) : مفطرات «1» ، ص255، مورد5 / راهنمای فتاوا، ص91، م9 / استفتاء جدید از مقام معظم رهبری، باب روزه، س32 / احکام روزه " احکام موضوعی(1) " مقام معظم رهبری، ص64، قبل از س148 / همان، ص64 و ص65، س149 تا 151 / آموزش مصور احکام مقام معظم رهبری، ص366 / احکام و استفتائات آیت الله شبیری زنجانی، ص80، س98 و 99 / جامع الاحکام آیت الله صافی گلپایگانی، ج1، ص134، س469 و 470 / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص129 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها ، با استفاده از استفتاء شماره: 771887 /

 [4] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فی کفارة الصوم، ص59، قبل از م1 / تحریر الوسیله، ج1، کتاب الصوم، القول فیما یترتب علی الافطار، ص526، م1 / تحریر المسائل مقام معظم رهبری، الفصل الرابع: کتاب الصوم، کفارة الافطار العمدی فی شهر رمضان المبارک، ص291، م999 / وسیلة النجاة آیت الله بهجت، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص311، م1117 / منهاج الصالحین آیات عظام خویی و وحید خراسانی، ج2، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص300، قبل از م1007 / منهاج الصالحین آیت الله سیستانی، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص305، قبل از م1017 / المسائل الشرعیة، موارد الوجوب القضاء و الکفارة، ص361، م1666 / هدایة العباد آیت الله صافی گلپایگانی، کتاب الصوم، ما یترتب علی الافطار، ص224، م1318 / الاحکام الواضحه آیت الله فاضل لنکرانی، کتاب الصوم، الفصل الثالث: کفارة الصوم، ص256، قبل از م1047 / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص926، م1658 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص568، م2044 / رساله آموزشی مقام معظم رهبری، فصل4: روزه، درس62: روزه (5) : کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان، ص261، مورد8، م1 / آموزش مصور احکام، ص376 / استفتاء جدید از مقام معظم رهبری، باب روزه، س53 / احکام و استفتائات آیت الله شبیری زنجانی، ص121، س193 / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص178 و 180 /

[5] العروة الوثقی، ج3، کتاب الصوم، فصل فیما یجب الامساک عنه فی الصوم من المفطرات، ص35 و 36، السادس (بعد از م29) / تحریر الوسیله، ج1، کتاب الصوم، القول فیما یجب الامساک عنه، ص520، الثامن (بعد از م15) / وسیلة النجاة آیت الله بهجت، ج1، کتاب الصوم، الفصل الثانی: مایجب الامساک عنه، ص307، الثامن، م1104 / المسائل الشرعیة آیت الله شبیری زنجانی، المفطرات، ص351، م1614 / الاحکام الواضحه آیت الله فاضل لنکرانی، کتاب الصوم، الفصل الثانی: المفطرات، ص251، السادس (بعد از م1024) / توضیح المسائل مراجع، ج1، ص903، م1605 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص554، م1985 / آموزش مصور احکام مقام معظم رهبری، فصل روزه، ص365 / استفتائات آیت الله بهجت، ج2، ص345، س2802 / احکام و استفتائات روزه آیت الله شبیری زنجانی، ص80، س97 / مجمع المسائل، ج1، ص265، س11 / جامع المسائل آیت الله فاضل لنكراني، ج1، ص149، س551 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها ، شماره استفتاء: 771931 و استفتاء شماره: 453144 / سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت الله سیستانی)، ویژه نمایندگان معظم له، بخش "کلیشه" و بخش "استفتائات نجف"، با استفاده از س16091 و 16095 / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص130 / موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام3، قسمت روزه، ص71 تا 73 / استفتاء مکتوب از مراجع معظم تقلید /

[6] صراط النجاة آیت الله خويي ، ج1، ص305، س1058 و 1059 / استفتائات امام خمینی، ج1، ص306، با استفاده از س 6 و س7 / اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری، ص170، س762 / احکام روزه " احکام موضوعی(1) " مقام معظم رهبری، ص76، س186 / استفتائات آیت الله اراکی، ص49، س3، مفطرات روزه / استفتائات آیت الله بهجت، ج2، ص365، س2880 / استفتائات جديد آیت الله تبريزی، ج1، ص148، س711 / استفتائات آیت الله خويي ، ص109، س358 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص555، م1989 / جامع المسائل آیت الله فاضل لنكراني، ج1، ص147و 148، س550 و552 / مجمع المسائل آیت الله گلپايگاني، ج4، ص164، س468 / استفتائات جديد آیت الله مكارم شيرازی، ج1، ص93، س285 / هزار و يك مسألة فقهي آیت الله نوری همدانی، ج1، ص60، س212 / همان، ج2، ص76، س 250 / سایت آیت الله شبيري زنجاني / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص131 / موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام3، قسمت روزه، ص70 / استفتاء مکتوب و شفاهی از مراجع معظم تقلید /

[7] مرآة الکمال، ج1، ص529 و 530 / همان، ج2، ص53 و 54 / العروة الوثقی، ج2، ص34، فصل5، السادس مما یکره للصائم / تحریر الوسیله، ج1، ص263، م1 / هدایة العباد آیت الله صافی گلپایگانی، م1314 / هدایة العباد آیت الله گلپایگانی، م131۵ / توضيح المسائل مراجع، ج1، ص925، م1۶۵۷ / احکام روزه "احکام موضوعی (1)" مقام معظم رهبری، ص69، س172 / استفتائات آیت الله بهجت، ج2، س2941 / استفتائات جدید آیت الله تبریزی، ج1، س689 / توضیح المسائل جامع، ج1،ص564، م2032 / جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج3، س635 / مجمع المسائل آیت الله گلپایگانی، ج1، ص286، س103 / سایت آیت الله سيستانی و رهبر معظم انقلاب / احکام روزه، ویژه استادان پاسخگویی به سوالات شرعی (رهیافت 6)، ص131

[8] بحارالانوار، ج96، ص290

[9] میزان الحکمه، فصل طیب، ح11327

[10] بحارالانوار، ج96، ص289، ح2