برخی از فتاوای جدید و عدول (تغییر فتوای) جدید

مقام معظم رهبری ^[*]

نکته:

1. فتاوای سابق در پاورقی ها موجود می باشد.

2. بخش های بُلد و پررنگ شده ، قسمت های عدول یا فتوای جدید است.

مسأله 1 :

اگر برای نماز استیجاری شرط خاصی؛ مانند به جماعت برگزار کردن یا در مسجد نماز خواندن، قرار نداده باشند بر اجیر فقط لازم است که نماز را با واجبات آن انجام دهد. [1] 

 

مسأله 2 :

براى سجده‏ى سهو، بايد بعد از سلام نماز، فوراً به نيّت سجده‏ى سهو، پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بنابراحتیاط بگويد: «بسم اللَّه و باللَّه، السلام عليك ايها النّبىُّ و رحمة اللَّه و بركاته» سپس سر از سجده بردارد و دوباره به سجده رود و ذكر سجده‏ى سهو را تكرار كند. آن گاه سر از سجده بردارد و تشهد بخواند و سلام دهد. [2] 

 

مسأله 3 :

موقعى كه زلزله و رعد و برق و امثال اينها اتفاق مى‏افتد، بنابر احتیاط باید فوراً نماز آیات بخوانند و اگر در آن هنگام نخواندند باید آن را تا آخر عمر بدون قصد اداء و قضاء بجا آورند. [3] 

 

مسأله 4 :

کسی که نماز قضا دارد، می‌تواند نمازی که اکنون بر او واجب شده را بخواند؛ ولی احتیاط واجب آن است که اگر فقط یک نماز است ابتدا نماز قضا را به‌جا آورد؛ به خصوص اگر نماز قضا مربوط به همان روز باشد. [4] 

 

مسأله 5 :

اگر واسطه‌ی اتصال در جماعت، کودک نابالغ باشد، چنانچه بدانند نماز او صحیح است، مى‏توانند اقتدا كنند و به جماعت نماز بخوانند. [5] 

 

مسأله 6 :

اگر در ركعت دوم نماز اقتدا كند، مسأله سه صورت دارد:

‌أ.  ...

‌ب.  اگر امام نماز سه ركعتى مى‏خواند، قنوت و تشهد را با امام مى‏خواند و احتياط واجب آن است كه موقع خواندن تشهد، همانگونه كه گفته شد به صورت نيم خيز بنشيند و بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، تنها حمد بخواند و در ركوع خود را به امام برساند (يا نيّت فرادا كند) و نمازش صحيح است و در تشهد و سلام ركعت آخر نيز همانند فرض قبلى عمل كند.

‌ج.  اگر امام نماز چهار ركعتى مى‏خواند، بايد در ركعت دوم نمازش - كه ركعت سوم امام است - بعد از دو سجده بنشيند و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد و چنانچه براى سه مرتبه گفتن تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و خود را در ركوع به امام برساند و بقيه‏ى نماز را همانگونه كه گفته شد به جا آورد. [6] 

 

مسأله 7 :

در ركعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر بنابراحتیاط واجب، مأموم نبايد حمد و سوره بخواند؛ ولى مستحب است به جاى آن ذكر بگويد. [7] 

 

مسأله 8 :

مأموم بايد افعال نماز را،با امام يا كمى ديرتر از امام به جاى آورد و اگر عمداً از امام جماعت پيش افتد يا مدتى بعد از او به جاى آورد نمازش صحيح ولی فرادی است و جماعت نیست. [8] 

 

مسأله 9 :

کسیکه جُنُب است و نمیداند آیا بقای بر جنابت، روزه را باطل میکند یا نه اگر در این حالت روزه بگیرد، بنابراحتیاط واجب روزه‌اش باطل است و باید قضای آن را بگیرد. ولی اگر یقین دارد که بقای بر جنابت روزه را باطل نمیکند و بر این اساس روزه بگیرد این احتیاط نیکو است ولی واجب نیست. [9] 

 

مسأله 10 :

پيرمرد و پيرزنى كه اصلا توانايى روزه ندارند روزه بر آنان واجب نیست، همچنین اگر گرفتن روزه برایشان مشقت دارد، ولی در این صورت بايد براى هر روز يك مدّ غذا (مانند گندم، جو، برنج) به فقير بدهند و در صورت اوّل نیز بنابر احتیاط باید این فدیه را بدهند و در هر صورت چنانچه پس از ماه رمضان بتوانند روزه بگيرند، بنابراحتياط مستحب قضاى روزه‏ها را بگيرند. [10] 

 

مسأله 11 :

زن بارداری كه زایمان او نزديك است؛ اگر می‌ترسد که روزه برای جنین ضرر داشته باشد، روزه بر او واجب نبوده و بايد براى هر روز يك مدّ طعام؛ يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد و بعد از ماه رمضان نیز قضای آن را به جا آورد و اگر می‌ترسد که روزه براى خودش ضرر داشته باشد، روزه‌هايى را كه نگرفته، باید قضا نمايد و بنابر احتیاط فدیه نیز بدهد و در مورد زنی که زایمان او نزدیک نیست همین حکم مبنی بر احتیاط وجوبی است. [11] 

 

مسأله 12 :

در ماه رمضان، روزه غير رمضان واقع نمى‌شود.

این حکم درباره‌ی مسافری است که روزه‌ی او مشروع نیست اما در مورد مسافری که نذر کرده است در سفر روزه بگیرد، صحت روزه‌ی نذری او در حال سفر در ماه رمضان بعید نیست. [12] 

 

مسأله 13 :

هرگاه روزه‌دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه‌ی خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید در صورتیکه از شب قبل قصد سفر کرده باشد روزه اش باطل است. ولی اگر قصد سفر در روز بوده بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و پس از ماه رمضان آن روز را قضا کند. [13]

مسأله 14 :

اگر پس از آن که آیه ای را تمام کرد و وارد آیه‌ی بعد شد، شک کند که آن را درست خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند. همینطور است اگر جمله‌ای از آیه را تمام کرد و جمله‌ی بعد را شروع کرد و پس از آن شک در درست خواندن آن کرد، مثل این که پس از «اِیّاکَ نَعْبُدُ» شک کرد که آیا آن را درست ادا کرده است یا نه. البته در همه‌ی این صورت‌ها اگر آنچه را که در صحیح ادا کردن آن شک دارد، احتیاطاً دوباره بخواند اشکال ندارد. [14] 

 

مسأله 15 :

اگر اقتدا كند و پيش از آنكه به اندازه‏ى ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، دراين صورت مى‏تواند نيّت فرادا كند. [15] 

 

مسأله 16 :

بنابر احتیاط باید قرائت نماز جمعه بلند قرائت شود و مستحب است در رکعت اول سوره‌ی جمعه و در رکعت دوم، سوره‌ی منافقون خوانده شود و همچنین مستحب است خواندن دو قنوت یکی در رکعت اول پیش از رکوع و دیگری در رکعت دوم پس از رکوع. [16] 

 

مسأله 17 :

بنابراحتیاط باید نمازگزاران به خطبه‏هاى امام گوش دهند و ساكت باشند و از حرف زدن بپرهيزند. [17] 

 

مسأله 18 :

تقلب حرام است و باید استغفار کنید ولی در مورد درآمد و حقوق میتوانید در این زمینه مطابق احتیاط عمل کنید و یا با رعایت الاعلم فالاعلم به مرجع تقلید دیگری رجوع کنید. [18] 

 

برای اطلاع از فتاوای جدید و عدول (تغییر فتوا) معظم له در سال گدشته (12 تیر 1398) می توانید اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از فتاوای جدید و عدول (تغییر فتوا) معظم له در حدود یک سال و نیم سال گدشته (16 اسفند 1397) می توانید اینجا را کلیک نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[*] استفتاء خصوصی از معظم له / استفتاء شفاهی از نماینده معظم له / بحث مطرح شده در جلسه ی هم اندیشی با حضور نماینده ی معظم له / جزوه ی جدید معظم له، م1097 و م873 و م1118 و م1091 و م1182 و م1194 و م1205 و م1210 و م1329 . م1443 و م1439 و م1272 و م1412 و م690 و م1193 و م1238 و م1243 / سایت ادمین امام خامنه ای، سوالات سامانه جامع، بخش گناهان، سوال شماره 1125081 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات سامانه جامع و بخش نمایندگی ها

[1] فتوای سابق (موجود در اجوبة الاستفتائات، رساله آموزشی و دیگر کتب موجود) به شرح ذیل بوده است:

1. اگر شرط نکرده باشد که چگونه بجا آورد، باید مستحبّاتی را که معمولاً افراد عادی بجا می‌آورند بجا بیاورد. (آرشیو استفتائات جديد، نماز استیجاری، کیفیت ادای نمازهای استیجاری)

2. و هرگاه در عقد اجاره کیفیت خاصی بر اجیر شرط نشده باشد و کیفیت معهودی که اطلاق عقد اجاره به آن انصراف پیدا کند، هم وجود نداشته باشد، بر اجیر لازم است که نماز را با مستحبّاتی که انجام آن متعارف است بخواند، ولی واجب نیست که برای هر نمازی اذان بگوید. (اجوبة الاستفتائات، ص157، س710 / رساله آموزشی، درس54: نمازهای یومیه (20)، ص226، مورد 2: نماز استیجاری، م2)

[2] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

در سجده سهو گفتن ذکر واجب نیست، البته احتیاط مستحب این است که یکی از این سه ذکر را بگوید:«بسم اللّه وباللّه، وصلّى اللّه على محمّد وآل محمّد» یا «بسم اللّه وباللّه، أللّهمّ صلّ على محمّد وآل محمّد» و یا «بسم اللّه وباللّه، السلام عليك أيّها النبيّ ورحمة اللّه وبركاته» که ذکر سوم بیشتر مطابق با احتیاط است. و در هر صورت گفتن ذکرهای دیگر هم اشکالی ندارد. (آموزش مصور احکام، ص261، م3: کیفیت سجده سهو / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، شماره استفتاء: 415137 / استفتاء خصوصی از معظم له، شماره استفتاء: wk5gymg)

[3] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

سؤال: اگر برای زلزله نماز آیات خوانده نشده، آیا قضا دارد یا خیر؟

جواب: نماز آیات برای زلزله قضا نمی‌شود و هر وقت بخواند باید به نیت ادا خوانده شود.

سؤال: نماز آیات در مورد زلزله و خورشیدگرفتگی اگر از وقت خود عقب بیافتد آیا با نیّت قضا باید خوانده شود یا خیر؟

جواب: نماز آیات برای زلزله همیشه ادا است و باید در خواندن آن تعجیل کند و مسامحه نکند ولی در خورشیدگرفتگی (کلی) اگر بعداً آن را بجا آورده، باید نیّت قضا کند.

(آموزش مصور احکام، ص210، اوقات نمازهای دیگر (غیر شبانه روزی)، وقت نماز آیات، مورد دوم / آرشیو استفتائات جديد، نماز آیات، پنجمین مساله با موضوع: قضای نماز آیات برای زلزله / همان، دهمین مساله: نیّت نماز آیات در صورت تأخیر سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، شماره استفتاء: 187888)

[4] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

كسى كه نماز قضا از همين روز يا روزهاى پيش دارد مى‌تواند‏‏ قبل از خواندن نمازى كه قضا شده، نماز ادايى را بخواند و لازم نيست نماز قضا را جلو بيندازد. (توضیح المسائل، م1384 / اجوبة الاستفتائات، ص114، با استفاده از س530 و 531 /  استفتاء کتبی موجود در واحد پاسخ به سؤالات / موسسه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 3، فصل نماز، ص17)

[5] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

سؤال: آیا به ‌‌واسطه افراد یا فرد ممیّز و غیر مکلّف اتصال نماز جماعت برقرار می‌شود؟ مکلّفین چگونه باید اتصال برقرار کنند تا نمازشان صحیح شود؟

جواب: اگر بین کسانی که در یک صف ایستاده اند بچه ممیز یعنی بچه ای که خوب و بد را می فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، می توانند اقتدا کنند. (توضیح المسائل، م1417 / آموزش مصور احکام، نماز جماعت، ص318، کودک نابالغ در صف اول / آرشیو استفتائات جديد، فصل نماز جماعت، اتصال جماعت به‌ واسطه غیرمکلّف)

[6] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

اگر در ركعت دوم اقتدا كند قنوت و تشهّد را با امام مىخواند و احتياط آن است كه موقع خواندن تشهّد انگشتان دست و سينة پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهّد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند و اگربراى سوره وقت ندارد، حمد را تمام كند و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند، يا نيّت فرادى كند و نمازش صحيح است، ولى اگر در سجده به امام برسد، بهتر است كه احتياطاً نماز را دوباره بخواند.

 اگر موقعى كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتى است اقتدا كند، بايد در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است، بعد از دو سجده بنشيند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخيزد، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبيحات وقت ندارد، يك مرتبه بگويد و در ركوع يا سجده خود را به امام برساند. (توضیح المسائل، مسألة 1439 و 1440 / آموزش مصور احکام، فصل مسجد، ، بخش نماز جماعت، ص322، تمام نکردن حمد قبل از رکوع امام)

سؤال: امام جماعت در رکعت سوم و مأموم رکعت دوم نماز است. در صورتی‌که مأموم بخواهد سوره حمد را تا آخر بخواند امام سر از رکوع برمی‌دارد و وارد سجده می‌شود. در این حال آیا مأموم می‌تواند سوره حمد را رها نموده و همراه امام رکوع را به‌جا آورد؟ یا اینکه باید سوره حمد را تا آخر بخواند و اگر به رکوع امام نرسید، بعد از حمد سوره را نیز بخواند و نمازش را فرادا نماید؟

جواب: باید حمد را تا آخر بخواند و اگر در سجده دوم هم به امام برسد، نماز جماعتش صحیح است. (آرشیو استفتائات جديد، فصل نماز جماعت، تبعیت از امام در نماز جماعت)

[7] فتوای سابق (موجود در اجوبة الاستفتائات، رساله آموزشی و دیگر کتب موجود) به شرح ذیل بوده است:

مأموم بايد در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، حمد و سوره نخواند و مستحبّ است به جاى آن ذكر بگويد. (توضیح المسائل، م1466)

قرائت حمد و سوره برای مأموم در نمازهای ظهر و عصر جایز نیست، حتی اگر برای تمرکز ذهن باشد. (رساله آموزشی، درس57: نماز جماعت (2)، مورد 3: احکام نماز جماعت، م1)

سؤال: اگر مأموم در نماز جماعت ظهر و عصر حمد و سوره را برای تمرکز ذهن قرائت کند با این که بر او واجب نیست، نماز او چه حکمی دارد؟

جواب: در نمازی که باید آهسته خوانده شود، مثل نماز ظهر و عصر، قرائت برای او جایز نیست حتی اگر برای تمرکز ذهن باشد. (اجوبة الاستفتائات، ص121، س565)

[8] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

مأموم بايد غير از آنچه در نماز خوانده مى‌شود كارهاى ديگر آن مانند ركوع و سجود را با امام يا كمى بعد از امام به جا آورد و اگر عمداً پيش از امام يا مدتى بعد از امام انجام دهد، معصيت كرده ولى نمازش صحيح است، اما اگر در دو ركن پشت سر هم از امام جلو يا عقب بيفتد بنا بر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند، اگرچه بعيد نيست نمازش صحيح باشد و فرادى شود. (توضیح المسائل، م1470 / آموزش مصور احکام، فصل مسجد، ، بخش نماز جماعت، ص322، چگونگی پیروی مأموم از امام جماعت، م2)

[9] فتوای سابق (موجود در اجوبة الاستفتائات، رساله آموزشی و دیگر کتب موجود) به شرح ذیل بوده است:

اگر شخصی در حال جنابت چند روز روزه بگیرد و نداند که طهارت از جنابت شرط صحت روزه است، روزه‌هایی که در این چند روز گرفته باطل است و باید آنها را قضا نماید. (اجوبة الاستفتائات، ص172، س773 / رساله آموزشی، درس 61: روزه (4)، مبطل هفتم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح، ص258، م3 / احکام روزه مقام معظم رهبری  (احکام موضوعی 1)، ص57، س125 / منتخب المسائل، ویژه نمایندگان معظم له، فصل روزه، مبطلات روزه، ص38، م164 / جوابهای ثابت مقام معظم رهبری، ویژه نمایندگان کشوری، فصل4 (روزه)، م42)

انجام مبطلاتى كه قبلا ذكر شد، همچنانكه سبب واجب شدن قضا مى‌شود، سبب واجب شدن كفّاره نيز هست، اگر با عمد و اختيار و بدون اكراه انجام گيرد... و بنا بر احتياط واجب بين عالم و جاهل مقصّر فرقى نيست و امّا جاهل قاصرى كه توجّه به سؤال كردن هم ندارد، ظاهر آن است كه دادن كفّاره براو واجب نيست،اگرچه احتياط (مستحب) است.  (تحریر الوسیله، ج1، ص263، م1)

 اگر به واسطه ندانستن مسأله كارى انجام دهد كه روزه را باطل مى‌كند‏‌، چنانچه مى توانسته مسأله را ياد بگيرد، بنا بر احتياط واجب كفّاره بر او ثابت مى‌شود، و اگر نمى‌توانسته مسأله را ياد بگيرد يا اصلاً ملتفت مسأله نبوده يا يقين داشته كه فلان چيز روزه را باطل نمى‌كند‏‌، كفّاره بر او واجب نيست. (توضیح المسائل، مسألة 1659)

[10] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

كسى كه به واسطه پيرى نمى‌تواند‏‏ روزه بگيرد، يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست، ولى در صورت دوم بايد براى هر روز يك مُدّ - كه تقريباً ده سير است - گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

 كسى كه به واسطه پيرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، بنا بر احتياط واجب بايد قضاى روزهايى را كه نگرفته به‌جا آورد. (توضیح المسائل، مسألة 1725 و 1726 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، استفتاء شماره: 1113172 / آموزش مصور احکام، ص350، مورد دوم)

[11] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بايد براى هر روز يك مُدّ طعام، يعنى گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر روزه براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست. و بنا بر احتياط واجب بايد براى هر روز يك مُدّ طعام به فقير بدهد، ودر هر دو صورت روزه‌هايى را كه نگرفته بايد قضا نمايد. (توضیح المسائل، م1728 / اجوبة الاستفتائات، ص179، با استفااده از س803 و س806 / احکام روزه مقام معظم رهبری  (احکام موضوعی 1)، ص79 و 80، س199 و 200 / همان، ص128 تا 130، از س357 تا 362 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، با استفاده از استفتاء شماره: 465890 و استفتاء شماره: 535508)

[12] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

روزه غیر ماه مبارک رمضان را در ماه مبارک نمی توان گرفت؛ بنابر این روزه نیابتی چه تبرعی باشد چه استیجاری در ماه مبارک نمی تواند بگیرد. (سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، استفتاء شماره: 683853 و استفتاء شماره: 1002982)

در ماه رمضان، روزه غير رمضان واقع نمى‌شود، چه روزه واجب باشد و چه مستحب، چه آن شخص مكلّف به روزه ماه رمضان باشد و چه مكلّف نباشد، مثل مسافر و مانند آن ... (تحریر الوسیله، ج1، ص254، م3)

[13] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

هرگاه روزه‌دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه‌ی خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزه‌اش باطل است، ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمی‌تواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند بنا بر احتیاط کفاره (افطار عمدی روزه‌ی ماه رمضان) بر او واجب است. البته اگر از حکم مسأله غافل بوده کفاره ندارد. (توضیح المسائل، م1721 / اجوبة الاستفتائات، ص177، با استفاده از س798 / رساله آموزشی، درس 64: روزه (7)، مورد 15: احکام روزه مسافر، ص272، م2 / استفتاء مکتوب از دفتر معظم له )

[14] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

اگر پس از آنکه آيه‌يی را تمام کرد شک کند که آن را درست خوانده يا نه، بايد به شک خود اعتنا نکند. و همينطور است اگر جمله‌ئی از آيه را تمام کرد و پس از آن شک در درست خواندن آن کرد، مثل اينکه پس از: اياک نعبد، شک کرد که آيا آن را درست ادا کرده است يا نه. البته در همه‌ی اين صورتها اگر آنچه را که در صحيح ادا کردن آن شک دارد، احتياطاً دوباره بخواند اشکال ندارد. بخشی از رساله، م268

[15] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات) و فتوای مرحوم امام خمینی (رحمة الله علبه) به شرح ذیل است:

اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و پيش از آن كه به اندازة ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، مى‌تواند‏‏ نيّت فرادى كند، يا صبر كند تا امام براى ركعت بعد برخيزد و آن را ركعت اول نماز خود حساب كند ولى اگر برخاستن امام به قدرى طول بكشد كه نگويند اين شخص نماز جماعت مىخواند، بايد نيّت فرادى نمايد. (توضیح المسائل، م1429 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، با استفاده از استفتاء شماره: 851235)

[16] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات) و فتوای مرحوم امام خمینی (رحمة الله علبه) به شرح ذیل است:

... و مستحب است در نماز جمعه، قرائت بلند خوانده شود، و در ركعت اوّل، سورۀ جمعه و در ركعت دوّم، سوره منافقين خوانده شود، و در نماز جمعه دو قنوت است، يكى از آنها قبل از ركوع ركعت اوّل است و دوّمى بعد از ركوع ركعت دوّم مى‌باشد ... (تحریر الوسیله، ج1، ص218)

مستحب است قرائت نماز جمعه بلند، و در رکعت اول سوره‌ی جمعه و در رکعت دوم، سوره‌ی منافقون خوانده شود، و همچنین مستحب است خواندن دو قنوت یکی در رکعت اول پیش از رکوع و دیگری در رکعت دوم پس از رکوع. (رساله آموزشی، درس50: نمازهای یومیه (16)، عنوان 13: نماز جمعه، مورد 4: کیفیت نماز جمعه، ص208، م2)

سؤال: آیا قرائت بلند حمد و سوره برای خطیب نماز جمعه واجب است؟

جواب: واجب نیست، بلکه مستحب است در نماز جمعه، حمد و سوره بلند خوانده شود. (سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، شماره استفتاء: 742324 )

[17] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

احتياط واجب بلكه اوجه اين است كه حاضرين به خطبه‏ها گوش كنند، بلكه احتياط مستحب آن است كه سكوت كنند و بين خطبه سخن نگويند، اگرچه اقوا آن است كه سخن گفتن كراهت دارد، اما اگر حرف زدن موجب ترك گوش كردن و از بين رفتن فايده خطبه شود، ترك آن لازم است و احتياط بهتر آن است كه شنونده‏ها در حال خطبه خواندن خطيب، رو به امام بنشينند و بيشتر از آن مقدارى كه در نماز جايز است، به اين طرف و آن طرف روى نگردانند. و احتياط بهتر آن است كه امام در حال خطبه از حدث و خبث طاهر باشد و همچنين است شنونده‏ها، و احتياط بهتر براى امام آن است كه در بين خطبه چيزى كه مربوط به خطبه نيست نگويد. و حرف زدن بعد از دو خطبه تا وارد شدن به نماز اشكال ندارد. (تحریر الوسیله، ج1، ص213، م14 / آرشیو استفتائات جديد، نماز جمعه، اشتغال به امور دیگر در زمان خطبه‌های نماز جمعه، م4 / سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها، شماره استفتاء: 109138 )

[18] فتوای سابق (موجود در بعضی کتب فقهی و استفتائات معظم له) به شرح ذیل بوده است:

تقلّب مطلقا جایز نیست و حرام است ولى اگر شخصى که تقلب کرده است تخصص و مهارت لازم را براى كارى كه براى آن استخدام شده دارد و مقرّرات استخدام رعايت شده، استخدام و دريافت حقوق اشكال ندارد. (استفتائات جدید مقام معظم رهبری /  منتخب المسائل، ویژه نمایندگان معظم له، م 317 / کتاب مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع تقلید، ج 3، ص 211)