سؤال:

 بسم الله الرحمن الرحیم . سلام علیکم . یکی از شرایط وجوب نهی از منکر ، احتمال تاثیر است . منظور از احتمال تاثیر چیست ؟ آیا یعنی احتمال تعطیل گناه و یا اینکه احتمال تخفیف گناه و تاخیر گناه را هم شامل میشود ؟

اگر احتمال بدهیم خانمی را که نصف موهای سرش آشکار است اگر نهی از منکر کنیم روسری خود را جلو بکشد اما هنوز یک چهارم موهای سرش آشکار بماند باز هم نهی از منکر واجب است یا خیر ؟ با تشکر ( آیات عظام سیستانی،رهبری)

 

 

نام مرجع تقلید:

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، آیت الله العظمی سیستانی (حفظهما الله تعالی)

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی):

در موارد سؤال با وجود سایر شرایط امر به معروف و نهی از منکر این کار واجب است. [1]

 

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی):

به طور کلّی حکم امر به معروف و نهی از منکر، در فرضی که احتمال اثر موقت داشته باشد) و بداند آن شخص به منکر خود مجدداً باز می گردد)، اگر ساير شرايط نهی از منكر حاصل باشد نهی از آن واجب می باشد؛ همچنان است حکم زمانی که نهی از منکر باعث تخفیف در گناه گردد. [2]

شایان ذکر است، اگر کسی می‌داند كه امر و نهی او اثر ندارد، احتیاط واجب آن است كه كراهت و ناراحتی خود را از كارهای ناشایسته خلافكار به هر طوری كه ممكن است (با گفتار یا رفتار یا نوشتار و مانند آن) اظهار نماید؛ هرچند بداند كه در او اثر نخواهد داشت. [3]

امر به معروف و نهی از منکر دو تکليف عبادی هستند که بر هر مرد و زن مومن هر گاه شرايط جمع باشند، واجب می شود، خداوند ـ سبحانه و تعالی ـ ذر قرآن کريم خود فرمود:

"ولتکن منکم امّة يدعون الی الخير و يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون" [4]

 که بايد از ميان شما مردمی باشند که به خير و نيکی فرا خوانند و امر به معروف و نهی از منکر کنند و اينان رستگارانند.

و باز خدای ـ جلّ و علا ـ فرمود:

"و المؤمنون و المومنات بعضهم اولياء بعض يأمرون بالمعروف و ينهون عن المنکر" [5]

مردان و زنان با ايمان، اوليائ و دوستداران يکديگرند امر به معروف و نهی از منکر می کنند.

و نقل است که پيامبر بزرگوار ما حضرت محمد (صلی الله عليه و آله) فرمودند:

امت من همواره بر خير و نيکی اند تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر می کنند و در نيکی همديگر را ياری می نمايند هر گاه چنان نکنند برکات از ايشان بررفته می شود و بعضی بر بعض ديگر سلطه می يابند آن وقت است که نه در آسمان و نه در زمين ياوری بر ايشان نيست. [6]

و از امام جعفر صادق (عليه السلام) و جدش رسول الله (صلی الله عليه و آله) چنين روايت شده است:

چگونه ايد آن زمان که زنانتان فاسد شوند و جوانانتان رو به فسق و فجور گذارند و شما امر به معروف و نهی از منکر نمی کنيد.

پرسيدند: يا رسول الله، چنين چيزی می شود؟

فرمود: بلی از آن هم بدتر می شود! چگونه ايد آن هنگام که به بدی امر می کنيد و از خوبی و نيکی منع و نهی به عمل می آوريد؟ پرسيدند: مگر چنان وضعيتی پيش می آيد؟

فرمود: بلی، از آن هم بدتر می شود. چگونه هستيد زمانی که خوبی را بدی و بدی را خوبی بدانيد. [7]

اين دو فريضه و واجب شرعی، آنگاه که ترک کننده واجب و يا انجام دهنده منکر و حرام، يکی از اعضای خانواده باشد با تأکيد بيشتری مطرح اند. شما در ميان خانواده خود فردی را می بينيد که وضوی درست و صحيح نمی گيرد و يا با طرز تيمّم آشنا نيست و يا قرائت حمد و سوره و يا ذکر های واجبات نماز را نمی داند و يا خمس و زکات مال و دارايی اش را نمی دهد و حتی در ميان اعضای خانواده شما ممکن است اشخاصی پيدا شوند که برخی گناهان را مرتکب می شوند مثل استمنا، قمار بازی، گوش دادن به موسيقی حرام و نوشيدن شراب، خوردن گوشت مردار و حرام، خيانت و مال مردم خوری و يا دزدي.

و در ميان بانوان يک خانواده ممکن است کسانی يافت شوند که حجاب درست و حسابی نداشته باشند و موهای خود را خوب نپوشانند و يا به هنگام وضو لاک بر انگشتان خود داشته و آن را پاک نکنند و يا برای غير شوهران خود عطر زنند و يا پسر عمو، پسر عمه، پسر خاله، پسر دايی، برادر شوهر و دوست شوهر به اين بهانه که با آنان در يک خانه زندگی می کنند اندام و يا موی سر را نپوشانند و آنان را برادر خود پندارند و عذرهای واهی و سست ديگر آورند.

آری گاهی در ميان اعضای يک خانواده، کسانی پيدا می شوند که دروغ می گويند و غيبت می کنند و به حقوق ديگران تجاوز می نمايند و اسراف و ولخرجی کرده و به ستمگران ياری می رسانند و همسايه را می آزارند و … وقتی با چنين منکرات و گناهانی مواجه می شويد امر به معروف و نهی از منکر کنيد البته از مراتب پايين تر شروع کنيد اول اظهار کراهت کنيد و با زبان جلوگيری نمايید و در مرحله اخر با اجازه حاکم شرع، به منع عملی و يدی بپردازيد. و آن نيز خود دارای مراحلی است که به تدريج به شدّت عمل می رسد نه آنکه از اول، شدت عمل نشان دهيد.

و اگر کسی نسبت به حکم و مسئله ای جاهل باشد واجب است او را آموزش داد اگر در صدد آموختن و عمل به آن باشد. [8]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 16، قسمت امر به معروف و نهی از منکر، با استفاده از ص9، استفتاء دوم / استفتاء خصوصی از معظم له، شماره استفتاء: 1sYMIybWQLk

[2] سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت الله سیستانی)، ویژه نمایندگان معظم له، بخش "کلیشه" و بخش "استفتائات نجف"، س21022 / استفتاء شفاهی از نماینده معظم له و رئیس هیئت استفتائات مشهد مقدس و عضو هیئت علمی آستان قدس رضوی

[3] منهاج الصالحین، ج1، کتاب الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، ص385، م1270 / المسائل المنتخبة، أحکام الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، ص159، م631 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص618، شرط سوّم، م2205 / همان، ص621، م2212، مورد اول / سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت الله سیستانی)، ویژه نمایندگان معظم له، بخش "کلیشه"

[4] سوره شریفه آل عمران، آیه 104

[5] سوره شریفه توبه، آیه 71

[6] تفصیل وسایل الشیعة، ج16، ص396

[7] همان، ص122

[8] الفقه للمغتربین، الفصل الخامس: العلاقات الاجتماعیة، ص141، م310 / الفتاوی المیسرة، حواریة الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، با استفاده از ص249 تا 275