سلام علیکم. لطفاً فلسفه ي غسل جنابت را توضيح بفرماييد

 

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی وحید خراسانی (حفظه الله تعالی)

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

اولا باید به عرض برسانیم ما مطیع بی چون و چرای مرجع تقلید و دین اسلام هستیم، و لازم نیست حکمت هر کاری برای ما معلوم شود، اگر هم علت را ندانیم، تعبدا باید قبول نماییم. اما اشکالی ندارد علاوه بر بحث تعبّد، به دنبال حکمت و فلسفه حکم بود. (البته اگر فلسفه حکمی برایمان روشن نشد، یا قانع نشدیم، دلیل بر ردّ آن نیست.) لذا پاسخ سوال فوق را اجمالا عرض می کنیم و چند حکمت از صدها حکمت و دلیل غسل جنابت را بیان می نماییم:

پاسخ این است كه خارج شدن منی از انسان یك عمل موضعی نیست (مانند بول و سایر زواید) به دلیل اینكه اثر آن در تمام بدن آشكار می‌‌گردد و تمام سلول‌های بدن به دنبال خروج آن در یك حالت سستی مخصوص فرو می‌روند و این خود نشانه تأثیر آن روی تمام اجزاء بدن است. (که در انتهای همین پیام حدیث نورانی از معصومین علیهم السلام در همین موضوع را بیان می کنیم)

طبق تحقیقات دانشمندان در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد كه تمام فعالیت‌های بدن را كنترل می‌كند (اعصاب سمپاتیك) و (اعصاب پاراسمپاتیك) این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان و در اطراف تمام دستگاه‌ها و جهازات داخلی و خارجی گسترده‌اند.

وظیفه اعصاب سمپاتیك (تند كردن) و به فعالیت واداشتن دستگاه‌های مختلف بدن است و وظیفه اعصاب (پاراسمپاتیك) (كند كردن) فعالیت آنهاست و از تعادل فعالیت این دو دسته اعصاب نباتی دستگاه‌های بدن به طور متعادل كار می‌‌كند.

گاهی جریان‌هایی در بدن رخ می‌دهد كه این تعادل را به هم می‌زند،‌ از جمله این جریانها مسأله (ارگاسم = اوج لذّت جنسی) است كه معمولاً مقارن خروج منی صورت می‌گیرد.

در این موقع سلسله اعصاب پاراسمپاتیك بر اعصاب سمپاتیك پیشی می‌‌گیرد و تعادل به شكل منفی به هم می‌خورد.

این موضوع نیز ثابت شده است كه از جمله اموری كه می‌تواند اعصاب سمپاتیك را بكار وادارد و تعادل از دست رفته را تأمین كند تماس آب با بدن است و از آن جا كه تأثیر (ارگاسم) روی تمام اعضای بدن به طور محسوس دیده می‌شود و تعادل این دو دسته اعصاب در سراسر بدن به هم می‌خورد دستور داده شده است كه پس از آمیزش جنسی یا خروج منی تمام بدن با آب شسته شود و در پرتو اثر حیات بخش آن تعادل كامل در میان آن دو دسته اعصاب در سراسر بدن برقرار گردد. هم چنان كه می‌بینیم در خبری از امام علی بن موسی الرضا (علیه السّلام) نقل شده كه فرمودند: ان الجنابه خارجه من كل جسده فلذلك وجب علیه تطهیر جسده كله» «جنابت از تمام بدن بیرون می‌آید و لذا باید تمام بدن را شست» [1]

البته فایده غسل منحصر به این نیست بلكه غسل كردن علاوه بر این یك نوع عبادت و پرستش نیز می‌باشد كه اثرات اخلاقی آن قابل انكار نیست و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیّت و قصد قربت بشوییم غسل صحیح نیست.

در حقیقت به هنگام خروج منی یا آمیزش جنسی هم روح متأثر می‌شود و هم جسم. روح به سوی شهوات مادی كشیده می‌شود و جسم به سوی سستی و ركود. غسل جنابت كه هم شستشوی جسم است و هم به علت اینكه به قصد قربت انجام می‌یابد شستشوی جان است، اثر دوگانه‌ای روی جسم و روح می‌‌گذارد تا روح را به سوی خدا و معنویت سوق ‌دهد و جسم را به سوی پاكی و نشاط و فعالیت.

از همه اینها گذشته وجوب غسل جنابت یك الزام اسلامی برای پاك نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت در طول زندگی است زیرا بسیارند كسانی كه از نظافت خود غافل می‌شوند ولی این حكم اسلامی آنها را وادار می‌كند كه در فواصل مختلفی خود را شستشو دهند و بدن را پاك نگاهدارند این موضوع اختصاصی به مردم اعصار گذشته ندارد در عصر و زمان ما نیز بسیارند كسانی كه به علل مختلفی از نظافت و بهداشت بدن غافلند. (البته این حكم به صورت یك قانون كلی و عمومی است حتی كسی را كه تازه بدن خود را شسته، شامل می‌شود).

مجموعه جهات سه گانه فوق روشن می‌سازد كه چرا باید به هنگام خروج منی (در خواب یا بیداری) و همچنین آمیزش جنسی (اگر چه منی خارج نشود) غسل كرد و تمام بدن را شست.

حال به دو حدیث نورانی در مورد حکمت همین موضوع توجه نمایید:

حديث اول:

نقل شده است که محمّد بن على ماجيلويه از عمويش، از محمّد بن على كوفى، از محمّد بن سنان نقل كرده كه وى گفت: حضرت رضا عليه السّلام در جواب سؤالاتى كه مكتوبا از محضرش نموده بودم مرقوم فرمودند:

علّت غسل جناب نظافت و تطهير انسان نفس خودش را از آلودگى آن و پاك نمودن جسد از قذارت و خباثتش می باشد زيرا جنابت از تمام جسد خارج می گردد از اين رو بر شخص واجب است تمام بدن را تطهير كند و علّت مخفّف بودن حكم در ادرار و غائط اين است كه اين دو اكثر و ادوم از جنابت بوده لذا شارع مقدس به خاطر كثرت و مشقّت و اخراجشان بدون اراده و شهوت به وضوء راضى شده ولى جنابت بيرون نمى‏آيد مگر با استلذاذ و اجبار نفس از اين رو در مورد آن غسل را واجب كرده است.

 حديث دوم:

روایت شده است که محمّد بن على ماجيلويه، از عمويش، از احمد بن ابى عبد اللَّه، از ابى الحسن على بن الحسن البرقى، از عبد اللَّه بن جبله [2] از معاوية بن عمّار، از حسن بن عبد اللَّه، از پدرانش، از جدّش حضرت امام حسن بن على بن ابى طالب، عليهما السّلام، حضرت فرمودند: چند نفر يهودى محضر مبارك رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله رسيده و داناترين آنها راجع به چند مسأله از حضرت سؤال كرد، در ضمن سؤالاتش عرضه داشت: براى‏ چه حقّ تعالى در مورد جنابت امر به غسل فرموده ولى در صورت خروج ادرار و غائط غسل را واجب نكرده است؟

رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمودند: هنگامى كه آدم عليه السّلام از درخت منتهى تناول نمود آنچه را كه خورد به آرامى و آهستگى وارد عروق و موى و پوست او شد لذا وقتى مردى با همسرش مجامعت می كند آب از تمام رگها و مويهاى در جسدش خارج شده از اين رو حقّ عزّ و جلّ اين حكم را جعل كرده كه در صورت جنابت غسل بر فرزندان آدم عليه السّلام واجب است و آن را تا روز قيامت مستمر نموده ولى ادرار از زيادى مايعاتى كه انسان می ‏آشامد بيرون مى ‏آيد چنانچه غائط از زيادى طعامى كه تناول می ‏كند خارج می شود لذا در صورت خروج اين دو وضوء واجب می ‏باشد.

يهودى عرض كرد: راست فرمودى اى محمّد. [3]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] وسائل الشیعه، ج 1، ص 466 (گویا اشاره به همین موضوع است.)

[2] عبد اللَّه بن جبلة بن حيان بن ابحر الكنانى، وى اگر چه واقفى است ولى به فرموده مرحوم علّامه در خلاصه و نجاشى ثقه و مشهور می ‏باشد.

[3] علل الشرائع ، ج‏1، ص758، باب 195