سلام علیکم

شخصی که شاغل است و میتواند نفقات واجبه و حتی توسعه ای خانواده اش را بدهد، ولی از سابق مقروض است مثلاً ورشکسته است یا دیه بدهکار است یا... و پول این قرض ها را ندارد (یا دستگردان خمس یا وام گرفته یا مال الاجاره هایی بابت مسکن اش مانده است) آیا فقیر محسوب می شود و می توان از وجوهات شرعیه ای که فقر در آن معتبر است مثل سهم سادات، رد مظالم، کفارات و... به وی داد؟

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

فردی که وضع درآمدش خوب است و نفقات سال خود و خانواده‌اش را بالفعل یا بالقوّه دارا است و در این زمینه دچار کمبود و کاستی نیست، چنانچه از زمان قبل مقروض و مدیون باشد فقیر محسوب نمی­شود و نمی­توان از وجوهات شرعیه­ ای که در آن فقر معتبر است چیزی به وی پرداخت شود.

بنابراین فرد به مجرّد عاجز بودن از پرداخت بدهی­ اش فقیر محسوب نمی‌گردد و صِرْف ناتوانی از پرداخت دینی که سر رسید آن فرا رسیده در صدق عنوان فقیر شرعی بر وی کافی نیست حتّی در فرضی که به جهت فشار طلبكار يا به جهت ديگر پرداخت نكردن بدهی مذکور و تأخیر در ادای آن، برای انسان حَرَجی بوده يا با هتك حيثيّت و آبروی وی همراه باشد و در این فرض نیز نمی­ توان از وجوهات شرعیه ­ای که در آن فقر معتبر است چیزی به وی پرداخت نمود. ^[1]

شایان ذکر است؛ فردی که وضع درآمدش مناسب نیست و نفقات سال خود و خانواده‌اش را بالفعل یا بالقوّه ندارد و علاوه بر آن بدهی و قرض هم دارد و در این زمینه دچار کمبود و کاستی است، فقیر محسوب می­شود لکن تنهامی­توان به اندازه کسری مخارج سالِ مربوط به نفقات وی و کسانی که واجب النفقه او محسوب می‌شوند مثل خانواده‌اش بدون لحاظ بدهی و قرضش، از وجوهات شرعیه­ای که در آن فقر معتبر است با رعایت شرایط استحقاق آن به وی پرداخت نمود هر چند وی می­تواند مبلغی را که به اندازه کسری مخارج سال مربوط به نفقات خود و خانواده‌اش بدون لحاظ دینش دریافت کرده است، برای ادای بدهی و قرضش مصرف نماید سپس چنانچه باز هم برای تأمین مخارج و نفقات سال خود و خانواده‌اش محتاج باشد می­توان تنها به اندازه کسری مخارج سالش بدون لحاظ بدهی و قرضش از وجوهات شرعیه­ای که در آن فقر معتبر است با دارا بودن سایر شرایط آن به وی پرداخت نمود. ^[2]

برای توضیحات بیشتر و احکام تفصیلی "تعریف فقیر و احکام مربوط به آن" اینجا را کلیک نمایید.

 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1]لکن با دارا بودن شرایطِ غارِمین که خواهد آمد از آنان محسوب می­گردد و می­تواند از زکات مال به عنوان سهم غارمین با رعایت شرایط مربوط به آن استفاده نماید. 

[2]  توضیح المسائل جامع، ج1، ص 705، م 2457 و 2458  –  مسائل خمس و زکات، ص 109 و 110، م 167 و 168