سؤال:

 با عرض سلام من در پالایشگاه کار میکنم که فاصله اش از منزل ما 35 کیلومتر فاصله دارد و در هفته پنج روز در حال رفت و آمد می باشم ساعات کاری از شش صبح از منزل خارج و ساعت هفت سر کار شروع به کار نموده تا ساعت چهار بعد از ظهر و ساعت پنج به خانه میرسیم آیا من کثیر السفر می باشم؟ و حکم و وظیفه فرد کثیرالسفر چیست ؟

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

به طور کلّی در صدق عنوان کثیر‌السّفر در مورد کسی که مقدمه ی شغلش، مسافرت است یا برای غیر شغلش زیاد سفر می‌رود، سه امر معتبر است و با وجود این سه شرط نماز فرد تمام است:

1. قصد ادامه این كار را برای مدّت قابل توجّهی داشته باشد؛ مثل مدّت شش ماه از یک سال یا اینکه در زمان دو سال یا بیشتر، هر سال مدّت سه ماه.

2. حداقلّ ده روز در هر ماه، در حال سفر باشد (هرچند این ده روز در ضمن دو یا سه سفر باشد) یا ده بار در هر ماه (در ده روز مختلف) سفر برود (هرچند زمان سفرهای او به حد مسافت شرعی، چند ساعت باشد) امّا اگر عدد سفرها یا روزهای مسافرت او 8 یا 9 باشد، بنابر احتیاط واجب در همه سفرها نمازش را هم شكسته و هم تمام بخواند و اگر عدد سفرها یا روزهای مسافرت او در ماه (‌7) یا كمتر باشد نمازش شكسته است.

3. كثرت سفر (زیاد سفر کردن) به فعلیت برسد و قبل از آن بنابر احتیاط واجب نمازش را هم تمام و هم شكسته بخواند.

بنابراین كسی كه مقدّمه ی كارش، سفر است (مثل معلّمی که برای تدریس به حدّ مسافت شرعی می رود) یا فردی که برای غیر شغل مسافرت می‌رود (مثل فردی که نذر زیارت دارد و برای ادای نذر، مسافرت می نماید) و قصد دارد سه بار یا سه روز در هفته در مسافرت باشد و این كار را برای مدّت شش ماه از یک سال و یا برای مدّت دو سال یا بیشتر، سالی سه ماه ادامه دهد، چنین فردی دو هفته ی اول، بنابر احتیاط واجب، نمازش را هم شكسته و هم تمام بخواند و بعد از آن نمازش تمام است. [1]

شایان ذکر است، كسی كه شغلش مسافرت است مثل راننده، یا مسافرت مقدّمه ی شغل او است مثل معلّم، اگر برای كار دیگری مثلاً برای زیارت یا حجّ مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند؛ مگر آنكه عرفاً او را «كثیر السفر» بگویند؛ مانند كسی كه دائماً سه روز در هفته مسافر است و در این صورت نمازش حتّی در سفر حج یا زیارت و مانند آن کامل است همچنین اگر مثلاً راننده‌ای كه كثیر السفر است و نمازش در سفر شغلی تمام است، اتومبیل خود را برای زیارت كرایه بدهد و عدّه‌ای را برای زیارت با اتومبیل خود ببرد و در ضمن خودش هم زیارت كند، در هر حال باید نماز را تمام بخواند. [2]

در نتیجه در مفروض سوال شما، اگر این کار را حداقل 6 ماه ادامه دهید، نمازتان در سفر و بین راه کامل است. و اگر سفر دیگری (غیر شغلی، مثلا زیارت یا تفریح یا..) رفتید، آنجا هم باید کامل بخوانید.  [3]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] ملاک کثیر‌السفر شدن در مورد کسی ‌که سفر مقدّمه شغل اوست یا برای ‌غیر شغل زیاد مسافرت می‌‌رود، امر عرفی ‌است که سفر عرفاً عادت فرد شمرده شود و تحقّق این معنا وابسته به آن است كه عدد سفرها یا روزهایی ‌كه سفر می‌­كند زیاد باشد، با لحاظ اینكه تعداد سفرها یا روزهایی ‌كه در مسافرت است در ضمن مجموعه­های ‌متعدّدی ‌باشد كه به گونه‌ای ‌دارای ‌استمرار و امتداد هستند و بعید نیست كه حداقل آن (60) روز مسافرت یا (60) سفر، در ضمن (6) ماه از یک سال و یا برای ‌دو سال متوالی ‌و بیشتر، هر سال سه ماه باشد. بر این اساس مواردی در جدول ذیل به عنوان نمونه ذكر می‌شود و افراد می‌­توانند از این جدول كه برای ‌تشخیص نظر عرف تنظیم گردیده است، در موارد تردید عرفی ‌كمک بگیرند و حكم سایر موارد با مقایسه و نسبت سنجی ‌با موارد ذکر شده در جدول روشن می‌­شود. به عنوان مثال، طبق ردیف سه در جدول ذیل، فردی ‌كه می‌­خواهد حداقل (6) ماه از یک سال مسافرت برود یا برای‌ (2) سال متوالی‌، هر سال سه ماه مسافرت برود و در یک ماه، (8) روز در سفر باشد یا (8) سفر انجام دهد و در ماه‌ بعد (12) روز در سفر باشد یا (12) سفر انجام دهد به طوری ‌كه در این مدّت، مجموع روزهایی ‌كه در سفر است، حداقل (60) روز شود یا مجموع سفرهای ‌او به (60) سفر ‌در (60) روز برسد، چنین فردی ‌از مصادیق كثیر السفر محسوب می‌­شود و نمازش كامل است و حكم در موارد مشابه نیز چنین است.

شایان ذكر است در بعضی ‌از موارد در جدول ذیل تحقّق كثرت سفر مورد اشكال است و مراعات مقتضای ‌احتیاط در آن ترک نشود.

جدول مربوط به افراد کثیر‌السفر

[2] توضیح المسائل چامع، ج1، ص452 ، م1585 –  موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 4، نماز و روزه مسافر، ص34

[3] توضیح المسائل چامع، ج1، ص450، م1583 –  منهاج الصالحین، ج1،المقصدالحادی عشر، صلاة المسافر، الفصل الاول، ص274، الخامس (قبل از م910) –  همان، ص275 و 276، م915 و 916 –  العروة الوثقی، ج1، فصل فی صلاة المسافر، ص524، السابع ( قبل از م45)  _  موسوعه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 4، نماز و روزه مسافر، ص32