سؤال:

 با سلام اگر کسی که توان دارد نماز مستحبی را نشسته بخواند طوریکه برای سجده با یک دست مهر را بردارد بالا بیاورد و بر مهر سجده کند که طبیعتا سر خیلی کم جلو می اید این نماز صحیح ست؟ خصوصا که یک دست بر زمین قرار نمیگرد حین سجده

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

در مفروض سوال اگر می‌‌تواند بنشیند ولی نمی‌‌تواند پیشانی را بر زمین برساند، اگر بتواند به قدری خم شود كه عرفاً سجده بر آن صدق كند، باید به آن مقدار خم شود و مهر یا چیز دیگری را كه سجده بر آن صحیح است، روی مکان بلندی گذاشته و پیشانی را بر آن بگذارد؛ ولی باید كف دست‌‌ها و زانوها و انگشتان پا را در صورت امكان به طور معمول بر زمین بگذارد و اگر عمدا حتی یک عضو (مثلا یک دست) را بر زمین قرار ندهد، نمازش باطل است. و اگر در فرض فوق، مکان بلندی نباشد كه مهر یا شیء دیگری كه سجده بر آن صحیح است را روی آن قرار دهد و كسی هم نباشد كه مثلاً مهر را بلند كند و بگیرد تا آن شخص بر آن سجده نماید، باید مهر یا شیء دیگر را با دست بلند كرده و بر آن سجده نماید.

و اما اگر به هیچ وجه نمی‌‌تواند سجده نماید، یا آنکه می‌‌تواند مقداری خم شود، ولی بر آن مقدار، عرفاً سجده صدق نکند، باید برای سجده با سر اشاره كند و اگر نتواند، باید با چشم‌‌ها اشاره نماید و اگر با چشم‌‌ها هم نمی‌‌تواند اشاره كند، باید در قلب نیّت سجده كند و بنابر احتیاط لازم، با دست و مانند آن برای سجده اشاره كند و ذكر واجب را بگوید.

و در مساله فوق فرقی بین نماز واجب و مستحبی نیست

شایان ذکر است؛ نمازهای مستحبّی، چه نافله‌ های شبانه روزی و چه غیر آن را می‌توان نشسته خواند؛ هرچند بتوان آن‌ ها را ایستاده به جا آورد و لازم نیست در این حال، هر دو ركعت را یک ركعت حساب كند و اگر بخواهد هر دو ركعت را یک ركعت حساب كند، بنابر احتیاط واجب، بار دوّم را به نیّت رجاء انجام دهد؛ مثلاً نافله مغرب را که چهار رکعت با دو سلام است، رجاءً چهار رکعت دیگر با دو سلام هم، به آن اضافه کند که مجموعاً هشت رکعت می‌شود.

و اما نمازهای مستحبّی را در حال اضطرار و عدم توانایی، می‌توان خوابیده به پهلوی راست یا چپ یا خوابیده به پشت (طبق وظیفه فرد) به جا آورد و در این حال رکوع و سجده با اشاره سر انجام می‌شود و امّا در حال اختیار، جواز آن محلّ اشکال است؛ ولی انجامش به عنوان رجاء اشکال ندارد. [1]

برای اطلاع از احکام تفصیلی نماز مستحبی اینجا را کلیک نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] توضیح المسائل جامع، ج1، ص361 و 362 ، م1234 و 1237 –  همان، ص519، م1847 و 1849 –  همان، ص372، م1285 و 1286 – منهاج الصالحین، ج1، کتاب الصلاه، الفصل الاول، ص154، م499 –  همان، الفصل السادس، فی السجود، ص204 ، الاول، قبل از م646 – همان، ص206، م649  –  العروة الوثقی، ج2، فی اعداد الفرائض و نوافلها، ص15، م4 –  همان، فصل فی السجود، ص227، م4 و ص231، م12