حکم گنج یا عتیقه پیدا شده [مجهول المالک] [خمس]

سؤال:

 اگر اشیا عتیقه از منزل شخصی خود بعد از حفاری پیدا کنیم آیا اجازه فروش آنها را داریم؟

 

نام مرجع تقلید:

آیت الله سیستانی

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

در جواز تملک (مالک شدن) گنج، شرط است از اموالی باشد که شرعاً بدون مالک محسوب می شوند یا مالک آن فردی است که اموال او، شرعاً محترم نمی باشد. البته تملک گنج های بسیار قدیمی که جزء میراث فرهنگی و آثارباستانی به حساب می آید، اجازه داده نمی شود و یابندگان، آن ها را جهت نگهداری به نهاد مربوطه مورد اعتماد تحویل دهند.

و امّا اگر یابنده گنج بداند که آن گنج ملک مسلمان یا کافر ذمی بوده که خود او یا ورثه اش هم اکنون زنده هستند، در این صورت ، چنانچه بتواند گنج را به او یا ورثه اش برساند، واجب است این کاررابکند و اگر نتواند آن مالک (خود فرد یا ورثه او)را بشناسد بر آن، حکم اموال مجهول المالک جاری می شود که لازم است به جستجوی مالک آن بپردازد و در صورتی که از یافتن مالک آن به طور کلی ناامیدشود ، آن را به فقراء صدقه دهد و بنابر احتیاط واجب ، پرداخت این صدقه با اجازه حاکم شرع یا نماینده او باشد.

شایان ذکر است؛ نصاب گنج «105» مثقال نقره سکّه‌دار و یا «15» مثقال طلای سکّه‌دار است، یعنی اگر قیمت چیزی را كه از گنج بدست می‌آورد پس از كم كردن هزینه استخراج گنج، مساوی با قیمت یكی از این دو باشد، پرداخت خمس آن، فوراً واجب است.

و اگر فرد در یک زمان در جاهای متعددی گنج پیدا كند كه قیمت آنها پس از کسر هزینه استخراج، روی هم «105» مثقال نقره یا «15» مثقال طلا باشد، باید خمس آن را فوراً بدهد ولی اگر در زمان ‌های مختلف گنج پیدا كند، پس اگر فاصله زمانی بین آنها، زیاد نباشد قیمت همه آنها روی هم باید محاسبه شود و اگر فاصله زمانی زیاد باشد هر كدام جداگانه محاسبه می‌شود. ^[1]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] توضیح المسائل جامع، ج1، م 2414 و 2415 و 2416 و 2420 – استفتاء شفاهی با نجف اشرف