بسم الله الرحمن الرحیم

 با سلام .

در بخشی از حرم مطهر که خانوادگی است (که با آسانسور پایین میرویم )و زنان و مردان با هم حضور دارند اگر مرد بخواهد نماز فرادای واجب یا مستحب بخواند ولی در فاصله چند متری او بانوان دیگری در حال خواندن نماز فرادا باشند ( چه طرف جلوی مرد ، چه طرف راست و چپ و موازی با مرد ) آیا مرد میتواند نماز فرادا بخواند:

 الف) فاصله ، کمتر از پنج متر باشد

ب) فاصله بیشتر از پنج متر باشد ( حائلی بین زن و مرد وجود ندارد )

با تشکر

 

نام مرجع تقلید:

مقام معظم رهبری، آیات عظام: سیستانی، وحید خراسانی

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

مقام معظم رهبری:

بافاصله ولو به مقدار حداقل یک وجب، نماز صحیح است هرچند زن مقدم باشد. این حکم مبنی بر احتیاط واجب است ^[1] و رعایت آن در مسجدالحرام لازم نیست. ^[2]

 

 

آیت الله سیستانی:

اگر زن و مرد می­خواهند در یك مكان نماز بخوانند، بنابر احتیاط لازم، باید زن عقب­تر از مرد بایستد و این عقب ایستادن، حداقل به مقداری باشد كه جای سجده او برابر جای دو زانوی مرد در حال سجده باشد. در نتیجه اگر زن برابر و هم ردیف و به موازات مرد یا جلوتر از مرد بایستد و با هم وارد نماز شوند یعنی همزمان تكبیرة الاحرام را بگویند، بنابر احتیاط واجب، هر دو نفر باید نماز را دوباره بخوانند (مگر از مواردی باشد که در انتهاء مسئله خواهد آمد.) و امّا در صورتی ­كه یكی زودتر از دیگری مشغول نماز شود، نماز نفری كه دیرتر تكبیرة الاحرام را گفته، بنابر احتیاط واجب، باطل است و نماز نفر اول كه زودتر تكبیرة الاحرام را گفته، در صورتی كه بتواند مثلاً در بین نماز، حائلی مانند پرده بین خود و نفر دیگر  ایجاد كند یا بیش از چهار متر و نیم از نفر دیگر فاصله بگیرد ^[3] یا اگر مثلاً مرد است، راه رفته و از زنی كه در اثناء نماز، مقابل او مشغول نماز شده، جلوتر بایستد، برای صحیح بودن نمازش باید این كار را انجام دهد و گرنه نماز نفر اول هم، بنابر احتیاط واجب، باطل است امّا اگر این كارها امكان پذیر نیست نماز را ادامه می­دهد و در این صورت، نماز نفر اول صحیح است.

شایان ذكر است در هنگام راه رفتن یا ایجاد حائل باید نكات ذیل رعایت گردد:

الف. در حال حركت ذكر نگوید

ب. از قبله منحرف نشود

ج. این كار عرفاً فعلِ كثیری كه صورت نماز را به هم می­زند، محسوب نشود.

اگر مثلاً ‌مرد نماز بخواند و پس از اتمام نماز، متوجّه شود زنی روبروی او یا هم ردیف او مشغول نماز بوده، نماز مرد صحیح است امّا اگر در اثناء نماز متوجّه شود، در صورتی نمازش صحیح است كه به وظیفه­ای که گذشت، عمل نماید. و اگر كسی به علّت ندانستن حكم شرعی، مسأله مذكور را رعایت نمی­كرده، در صورتی­كه در یادگیری مسأله كوتاهی كرده و جاهل مقصّر است، حكم فردی  را دارد كه عمداً این حكم را رعایت نكرده است لذا نمازش، بنابر احتیاط واجب، باطل است امّا اگر در یادگیری مسأله هیچ كوتاهی نكرده و جاهل قاصر است، نمازهایی را كه در حال جهل قصوری خوانده، صحیح است و اعاده یا قضای آن لازم نیست.

لازم به ذکر است؛ حكم مذكور، اختصاص به زمانی دارد كه زن و مرد، هر دو می­خواهند نماز بخوانند. بنابراین اگر در مقابل یا در كنار مردی كه می­خواهد نماز بخواند، زنی نشسته است كه نماز نمی­خواند، نماز مرد صحیح است، همچنین اگر در پشت سر یا در كنار زنی كه می­خواهد نماز بخواند، مردی نشسته است كه نماز نمی­خواند، نماز زن صحیح است.

شایان ذکر است؛ اگر بین مرد و زنی كه برابر هم ایستاده‏اند یا زن جلوتر از مرد ایستاده و نماز می‏خوانند، دیوار یا پرده یا چیز دیگری باشد كه عرفاً حائل و مانع و فاصل محسوب شود هر‌چند مانع از مشاهده نباشد و بتوانند همدیگر را ببینند، نماز هر دو صحیح است و در این رابطه فرقی نیست که مانع نبودن به خاطر جنسِ شیءِ حائل باشد مثل شیشه شفاف یا به خاطر بلند نبودن ارتفاع آن به اندازه قد نمازگزارِ مرد و زن باشد مانند پرده­ای كه عرفاً زن و مرد را از هم جدا كرده و حدوداً یك متر ارتفاع دارد هر چند بهتر است حائل به گونه‌­ای باشد كه مرد و زن نمازگزار همدیگر را مشاهده نكنند.

همچنین اگر فاصله بین مرد و زن نمازگزار كه برابر هم ایستاده‏اند یا زن جلوتر ایستاده بیش از ده ذراع ^[4] باشد یا عرفاً دو مكان محسوب شود، نماز هر دو صحیح است و نیز اگر زن در حال نماز عقب­تر از مرد بایستد أقلاً به مقداری كه جای سجده او برابر جای دو زانوی مرد در حال سجده باشد، نماز هر دو صحیح است.

نکته:

حکم ‌‌مذكور شامل همه انواع نمازها، نماز واجب و نماز مستحبی، نماز فرادا و نماز جماعت می­شود. همچنین در این حکم، فرقی بین مَحرم و نامحرم نیست. بنابراین، این حكم در مورد زن و شوهر، برادر و خواهر و سایر محارم نیز جاری است.

همچنین است که این حكم اختصاص به نمازِ صحیح ندارد و شامل آنچه كه عرفاً نماز محسوب می­شود هر چند آن نماز، از جهت دیگری غیر از حكم مذكور باطل باشد، نیز می­گردد. بنابراین اگر مثلاً همسر انسان سهواً بدون وضو مشغول نماز است و شوهر عمداً جلوتر از او نماز را ببندد، نماز این مرد هم بنابر احتیاط واجب، باطل است.

دقت به این نکته حائز اهمیّت است که حكم مذكور شامل همه مكان­ها می­شود و فرقی بین منزل، مسجد، حرم و مشاهد مشرّفه نیست البتّه این حكم یك استثناء دارد و آن مورد هنگام شلوغی جمعیّت در مکّه مکرّمه است كه رعایت این مسأله لازم نیست و سایر اماكن به مکّه مکرّمه ملحق نیستند.

و امّا این حكم، شامل حال اضطرار نمی­شود مثلاً اگر زن و مردی در مكان ضیقی حبس و زندانی شده­اند و وقت نماز نیز تنگ است، در این صورت، نماز هر دو نفر صحیح است امّا اگر وقت وسعت دارد ابتدا یكی از دو نفر نماز بخواند و دیگری نمازش را به تأخیر بیاندازد و پس از اتمام نماز نفر اول، نفر دوم نمازش را بخواند و بهتر آن است که زن، نمازش را به تأخیر بیاندازد. همچنان حكم مذكور اختصاص به افراد بالغ دارد. بنابراین اگر در صف نماز جماعت مردان، دختر بچه نابالغی مشغول نماز باشد، اشكال ندارد. ^[5]

 

آیت الله وحید خراسانی:

بايد بين مرد و زن در حال نماز ، حداقلّ مقدار يك وجب فاصله باشد ، ولى نماز خواندن در فاصله كمتر از ده ذراع در غير شهر مكّه مكروه است.

لذا اگر زن برابر مرد يا جلوتر در كمتر از فاصله اى كه ذكر شد بايستد و با هم وارد نماز شوند ، بايد نماز را دوباره بخوانند ، و همچنين است بنابر احتياط واجب در صورتى كه يكى زودتر از ديگرى به نماز بايستد.

شایان ذکر است؛ در مسأله فوق، فرقی بین مَحرم و نامحرم نیست. بنابراین، این حكم در مورد زن و شوهر، برادر و خواهر و سایر محارم نیز جاری است.

بله؛ اگر بين مرد و زن كه برابر هم ايستاده اند، يا زن جلوتر ايستاده و نماز مى خوانند ، ديوار يا پرده يا چيز ديگرى باشد كه يكديگر را نبينند ، نماز هر دو اشكال ندارد ، اگر چه بين آنها كمتر از فاصله اى كه قبلا ذكر شد ، باشد. ^[6]

 

برای اطلاع بیشتر و توضیحات کاملتر و هچنین اطلاع از اختلافات (فیلم تصویری سخنرانی استاد در همین موضوع)  اینجا را کلیک نمایید

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] لذا بنا بر احتياط واجب ، لازم است بين زن و مرد در حال نماز، حداقل يک وجب فاصله باشد و در اين صورت اگر زن و مرد محاذى يکديگر بايستند يا زن جلوتر از مرد بايستد نماز هر دو صحيح است. و اگر فاصله کمتر از یک وجب باشد، نماز باطل است

[2] استفتائات جدید، معاونت ارتباطات حوزه ای دفتر مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) ، ویژه نمایندگان ، ص 11، س 26 –  استفتاء کتبی مزین به مهر شخصی معظم به –  اجوبة الاستفتائات، ص81، س 374  –  رساله آموزشی، ص 134، م 7  –  منتخب المسائل، فصل مکان مصلی، م 780  –  سایت استانها، بخش نمایندگی ها  –  موسسه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 3، ص 111

[3] فاصله چهار متر و نيم بين زن و مرد از موقف و محلّ ايستادن يكی تا موقف و محلّ ايستادن ديگری محاسبه می­شود حتّی در صورتی­كه زن نمازگزار روبرو و جلوی مرد نمازگزار مشغول نماز باشد.

[4] ده ذراع به فتوای معظم له، تقريباً چهار متر و نيم است.

[5] توضیح المسائل جامع، ج1، ص 315،  شرط ششم  از شرایط مکان مصلی، از م 1047 تا م 1057 –  منهاج الصالحین، ص 170، م 545  –  العروة الوثقی مع تعلیقه ، ج 2، ص 74 و 75، العاشر، م 29  –   استفتائات آیت الله سیستانی، ویژه نمایندگان، دفتر قم، ص 82 و ص 90  –  استفتاء شفاهی و کتبی از معظم له  –  موسسه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 3، ص 111

[6] منهاج الصالحین، ص 160، م  545  –   توضیح المسائل، ص 361، شرط ششم، م 896 و 897  –  احکام جوانان، فصل مکان نمازگزار، ص 102، شرط سوم، م 251 –   موسسه فقهی تحقیقات و استفتائات واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهرا (سلام الله علیها)، قم، مجموعه احکام 3، ص 111