با سلام خدمت سرور معظم فقاهت و درایة الحدیث، حجت الاسلام والمسلمین راجی:

من به احادیث زیاد علاقه دارم و رشته ام در همین زمینه است، حال سوالاتی برایم مطرح شده، لطفا مثل همیشه، با متانت و لطافت جوابم را بدهید (لطفا گزینه ها را جداگانه جواب دهید):

در حدیث شریفی در: وسائل الشيعة، ج ‏5، ص233، ح 6420 و همچنین در: التهذيب، ج 3، ص 254،  ح 702- با چنین سلسله روات از رَسُولُ اللَّهِ ^{(صلی الله علیه و آله وسلم)} آمده است:‏

1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ سَهْلٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بَشَّارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ^{(علیه السلام)} قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ^{(صلی الله علیه و آله وسلم)‏} جَنِّبُوا مَسَاجِدَكُمْ صِبْيَانَكُمْ وَ مَجَانِينَكُمْ وَ شِرَاءَكُمْ وَ بَيْعَكُمْ الْحَدِيثَ.

2) یا در حدیث دیگری در مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏3، ص 381 ، ح 3837 و همچنین در: دعائم الاسلام، ج 1، ص149، اینگونه تهدید شدید آمده (که گویا بردن طفل در مسجد گناه کبیره است):

لَتَمْنَعُنَّ مَسَاجِدَكُمْ‏ يَهُودَكُمْ وَ نَصَارَاكُمْ وَ صِبْيَانَكُمْ‏ وَ مَجَانِينَكُمْ أَوْ لَيَمْسَخَنَّكُمُ اللَّهُ قِرَدَةً وَ خَنَازِيرَ رُكَّعاً وَ سُجَّداً.

3) و در حدیث دیگری در: وسائل الشيعة، ج‏5، ص: 234، ح 6422 و همچنین در:  الفقيه ج1، ص237، ص715 آمده است:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ: قَالَ (علیه السلام): جَنِّبُوا مَسَاجِدَكُمْ‏ صِبْيَانَكُمْ‏ وَ مَجَانِينَكُمْ وَ رَفْعَ أَصْوَاتِكُمْ وَ شِرَاءَكُمْ وَ بَيْعَكُمْ وَ الضَّالَّةَ وَ الْحُدُودَ وَ الْأَحْكَامَ.

4) و در حدیث دیگری در: وسائل الشيعة ، ج‏5، ص233 ، ح 6421 آمده است:

وَ فِي الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِي ذَرٍّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِي وَصِيَّتِهِ لَهُ قَالَ: يَا أَبَا ذَرٍّ الْكَلِمَةُ الطَّيِّبَةُ صَدَقَةٌ وَ كُلُّ خُطْوَةٍ تَخْطُوهَا إِلَى الصَّلَاةِ صَدَقَةٌ يَا أَبَا ذَرٍّ مَنْ أَجَابَ دَاعِيَ اللَّهِ وَ أَحْسَنَ عِمَارَةَ مَسَاجِدِ اللَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ مِنَ اللَّهِ الْجَنَّةَ فَقُلْتُ كَيْفَ يُعْمَرُ مَسَاجِدُ اللَّهِ قَالَ لَا تُرْفَعُ فِيهَا الْأَصْوَاتُ وَ لَا يُخَاضُ فِيهَا بِالْبَاطِلِ وَ لَا يُشْتَرَى فِيهَا وَ لَا يُبَاعُ وَ اتْرُكِ اللَّغْوَ مَا دُمْتَ فِيهَا فَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَلَا تَلُومَنَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلَّا نَفْسَكَ.

5) و در حدیث دیگری در: وسائل الشيعة، ج‏5، ص: 234، ح 6423  و همچنین در:  علل الشرائع، ص319، الباب 6- 1 في ضمن الحديث آمده است:

وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ رَفَعَهُ قَالَ: رَفْعُ الصَّوْتِ فِي الْمَسَاجِدِ يُكْرَهُ‏

با توجه به احادیث فوق:

1) آیا بیع و شراء در مسجد حرام است؟ و اگر انجام شد، آیا وضعاً باطل هم میباشد؟ اگر 2 طرف معامله راضی باشند چه؟

2) راه دادن دیوانه به مسجد حرام است؟

3) راه دادن اطفال به مسجد حرام است؟ اگر اذیت نکنند چه؟

چطور با آیه ی شریفه : "خذوا زینتکم (مال و فرزند) عند کل مسجد" تطابق دارد؟

این تناقض بین آیه شریفه و حدیث را چگونه حل می فرمایید؟

(ضمناً از بعض بزرگان شنیده ام بچه را به مسجد ببریم.)

4) طبق حدیث سوم و چهارم بلند کردن صدا در مسجد حرام و طبق حدیث پنجم کراهت دارد. حال کدام صحیح است؟ آیا حرام است یا کراهت دارد؟ درهر صورت، پس چرا برای قرآن یا اذان یا مداحی صدا بلند می کنند؟

5) طبق حدیث سوم، ترک اجرای حدّ در مسجد برایم با دلیل و عقل روشن است، سوالم این است که آیا بیان احکام و مسائل شرعی و تبلیغ دین در مسجد حرام است؟ (با واژه ی نهی آمده) چرا؟ پس جای تبلیغ اگر مساجد نیست، کجاست؟ (در شبهه مانده ام، لطفا دقیق روشنم کنید)

6) طبق حدیث چهارم که حرف لغو را ترک کنید، مراد از لغو چیست؟ یعنی حرف حرام مثل غیبت و دروغ و...؟ خب؛ حرف حرام در غیر مسجد هم باید ترک شود، چرا قید مسجد آمده؟

7) از لحاظ سندی این احادیث آیا صحیحه می باشد؟ راویانش چگونه اند؟ (در صورت فرصت، یک به یک راویان را شرح دهید)

 

نام مرجع تقلید:

آیت الله سیستانی

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

جواب 1 تا 4) خوابیدن در مسجد، اگر انسان ناچار نباشد و صحبت كردن درباره كارهای دنیا و خرید و فروش و مشغول صنعت شدن و خواندن شعری كه نصیحت و مانند آن نباشد، مكروه است و نیز مكروه است آب دهان و بینی و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد بلكه در بعضی موارد، حرام است و نیز مكروه است گمشده‏ای را طلب كند و صدای خود را بلند كند ولی بلند كردن صدا برای اذان مانعی ندارد.

و روایت شده در حدیث نورانی عن موسى بن جعفر عن آبائه (عليهم السّلام) قال: قال رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و اله و سلّم):

جنّبوا مساجدكم،‏ مجانينكم و صبيانكم‏ و رفع أصواتكم الّا بذكر اللّه تعالى و بيعكم و شراءكم و سلاحكم و جمّروها في كلّ سبعة أيّام وضعوا المطاهر على أبوابها. ^[1]  

لذا به روشنی برداشت می شود که بلند كردن صدا برای اذان مانعی ندارد.

همچنین راه دادن دیوانه به مسجد مكروه است و همچنین است راه دادن بچه نابالغی که مراعات حرمت مسجد را نمی­کند و موجب مزاحمت برای نمازگزاران می­شود یا اینكه احتمال می­رود مسجد را نجس كند و در غیر حالات، مانعی از راه دادن بچه به مسجد نیست بلكه گاهی، اولویّت دارد و کار پسندیده­ای است مثل موردی که آمدن بچه­ها به مسجد باعث علاقه­مندی آنان به نماز و مسجد می­گردد و كسی كه پیاز و سیر و مانند اینها خورده كه بوی دهانش مردم را اذیت می‏كند، مكروه است به مسجد برود. ^[2]

جواب 5) مراد بیان احکام نیست؛ بلکه مراد اجرای احکام است.

جواب 6) همچنان که در جواب سوال 1تا 4 بیان شد، حرف زدن در مسجد برای امور دنیوی کراهت دارد و همچنان حرف لغو زدن کراهت دارد و مراد از لغو هر حرف یا فعلی است که بیهوده باشد و رشد معنوی در آن نباشد.

مولانا امام زین العابدین و سیدالساجدین علی بن الحسین (علیهماالسلام) در دعای زیبا و دلنواز و روحبخش ابوحمزه ثمالی وقتی به پیشگاه خدا عرضه میدارند که چرا حال عبادت و مناجات و نماز از من گرفته شده و هرگاه میخواهم دلدادگی کنم، حالش را ندارم و خواب بر من چیره شده و... ( اللَّهُمَّ إِنِّي كُلَّمَا قُلْتُ قَدْ تَهَيَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ وَ قُمْتُ لِلصَّلَاةِ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ نَاجَيْتُكَ أَلْقَيْتَ عَلَيَّ نُعَاساً إِذَا أَنَا صَلَّيْتُ وَ سَلَبْتَنِي مُنَاجَاتَكَ إِذَا أَنَا نَاجَيْتُ مَا لِي كُلَّمَا قُلْتُ قَدْ صَلَحَتْ سَرِيرَتِي وَ قَرُبَ مِنْ مَجَالِسِ التَّوَّابِينَ مَجْلِسِي عَرَضَتْ لِي بَلِيَّةٌ أَزَالَتْ قَدَمِي وَ حَالَتْ بَيْنِي وَ بَيْنَ خِدْمَتِكَ)

سپس حضرت 11 دلیل می آورند و از جمله دلائل میفرمایند:

أَوْ لَعَلَّكَ رَأَيْتَنِي آلِفَ مَجَالِسِ الْبَطَّالِينَ فَبَيْنِي وَ بَيْنَهُمْ خَلَّيْتَنِي

خدایا شاید من را در مجلس لغو گویان و هرزه گویان دیده ای...

لذا لغو گویی ضررهای زیادی دارد من جمله دلائلی که اشاره شد و حضرت فرمودند.

جواب 7) احادیث در این رابطه زیاد می باشند، اما به دلیل ضیق وقت، ما را از بررسی یک به یک معاف فرمایید. انشاالله در وسعت وقت و زمان مناسب...

شایان ذکر است؛ دقّت شود، هر حدیثی که با فعلِ امر یا نهی آمده بود، دلیل بر وجوب یا حرمت نیست و در فرض صحّت سند، در کثیری از مواقع، مراد استحباب یا کراهت میباشد.

مثلاً در بعض کتب معتبر شیعه من جمله وسایل الشیعة آمده:

وَ فِي ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ:

الْوَاجِبُ عَلَى‏ كُلِ‏ مُؤْمِنٍ‏ إِذَا كَانَ لَنَا شِيعَةٌ- أَنْ يَقْرَأَ فِي لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ بِالْجُمُعَةِ- وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى‏ .... ^[3] 

ولی مراجع معاصر، فتوا به وجوب خواندن سوره جمعه در شب جمعه نداده اند و بلکه برداشت به استحباب و گاهی استحباب مؤکّد می شود.

ما اخباری نیستیم و اسلام اخباریت را رد کرده و فرقه ی اخباری ها در واقع دشمن ائمه (علیهم السلام) هستند. بلکه ما مطیع مراجع هستیم و مراجع هم این روایات را دیده اند و با التفات فتوا داده اند، لذا قول مرجع مقدم بر هر روایتی است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 [1]  سفينة البحار ؛ ج‏4 ؛ ص73

[2]  توضیح المسائل جامع، ج1، ص 324، م 1084 و 1085

[3]  وسائل الشيعة، ج‏6، ص 120، ح 7504 - لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه، ج‏4، ص: 526 – ثواب الاعمال، ص 254 - سفينة البحار، ج‏7، ص 271