مکروهات و مستحبات آشامیدن - احادیث آدابی درباره آشامیدن- بعض دلائل و حکمت طریقه نوشیدن در اسلام

آیا کراهت آب و غذا خوردن در شب بطور ایستاده نزد آیت الله سیستانی ثابت است؟

 

نام مرجع تقلید:

آیات عظام سیستانی، وحید خراسانی

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

چند چيز از آداب آشاميدن شمرده شده است: ^[1]

اول: آب را به طور مكيدن بياشامد.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْن‏ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله و سلم):

‏ مَصُّوا الْمَاءَ مَصّاً وَ لَا تَعُبُّوهُ عَبّاً، فَإِنَّهُ يُوجَدُ مِنْهُ الْكُبَادُ

نقل است که رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

آب را مزمزه کرده  و بچشید نه یکدفعه سر بکشید زیرا باعث بیماری کبد می شود.^[2]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دوم: در روز ايستاده آب را بياشامد.

قَالَ الصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ:

شُرْبُ الْمَاءِ مِنْ قِيَامٍ بِالنَّهَارِ أَدَرُّ لِلْعُرُوقِ وَ أَقْوَى لِلْبَدَنِ.

نقل است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

 در روز آب ایستاده بنوشید که باعث باز شدن رگها و قوی شدن جسم می شود. ^[3]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سوم: پيش از آشاميدن آب «بسم الله‏» و بعد از آن «الحمد لله‏» بگويد.

وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ عَمٍّ لِعُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنَةِ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَال‏:

 إِذَا شَرِبَ أَحَدُكُمُ الْمَاءَ فَقَالَ: بِسْمِ اللَّهِ ثُمَّ قَطَعَهُ فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ، ثُمَّ شَرِبَ فَقَالَ: بِسْمِ اللَّهِ ثُمَّ قَطَعَهُ فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ، ثُمَّ شَرِبَ فَقَالَ: بِسْمِ اللَّهِ ثُمَّ قَطَعَهُ فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ، سَبَّحَ ذَلِكَ الْمَاءُ لَهُ‏ مَا دَامَ فِي بَطْنِهِ إِلَى أَنْ يَخْرُجَ.

نقل است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

هر گاه یکی از شما آب می نوشد بگویید بسم الله سپس قطع کند و بگویید الحمدالله بعد بنوشد بگویید بسم الله باز دوباره قطع نماید بگویید الحمدالله بعد بنوشد بگویید بسم الله باز دوباره قطع نماید بگویید الحمدالله تا وقتی که آب در وجود او هست تسبیح می گویید. ^[4]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

چهارم: به سه نفس آب را بياشامد.

وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ  يَقُول‏:

ثَلَاثَةُ أَنْفَاسٍ أَفْضَلُ فِي الشُّرْبِ مِنْ نَفَسٍ وَاحِدٍ، وَ كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يُتَشَبَّهَ بِالْهِيمِ، وَ قَالَ: الْهِيمُ النِّيبُ

روایت شده که امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

سه جرعه آب از یک نفس خوردن بهتر است و حضرت ناخوش داشتند که انسان شبیه شتر شود. ^[5]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پنجم: از روى ميل آب را بياشامد.

أَبِي ره عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ يَرْفَعُهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ  قَال‏:

 مَنْ تَلَذَّذَ بِالْمَاءِ فِي الدُّنْيَا لَذَّذَهُ اللَّهُ مِنْ أَشْرِبَةِ الْجَنَّةِ

روایت شده که امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

کسی که از آب لذّت برد (با سه نفس آن را بیاشامد یا در لذّت آن تامّل نموده و شکر آن را بجا آورد) ،خداوند از لذّت نوشابه های بهشتی او را بهره مند سازد. ^[6]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ششم: بعد از آشاميدن آب، حضرت أبى عبدالله‏ ^{(عليه ‏السلام)} و اهل بيت ايشان ^{(عليهم السلام)} را ياد كند و قاتلان آن حضرت را لعنت نمايد.

قَالَ الصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ:

إِنِّي مَا شَرِبْتُ مَاءً بَارِداً إِلَّا ذَكَرْتُ الْحُسَيْنَ عَلَيْهِ السَّلَامُ، وَ مَا مِنْ عَبْدٍ شَرِبَ‏ الْمَاءَ فَذَكَرَ الْحُسَيْنَ عَلَيْهِ السَّلَامُ وَ أَهْلَ بَيْتِهِ وَ لَعَنَ‏ قَاتِلَهُ‏ إِلَّا كَتَبَ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ مِائَةَ أَلْفِ‏ حَسَنَةٍ، وَ حَطَّ عَنْهُ‏ مِائَةَ أَلْفِ‏ سَيِّئَةٍ، وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ، وَ كَأَنَّمَا أَعْتَقَ مِائَةَ أَلْفِ‏ نَسَمَةٍ، وَ حَشَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلِجَ الْفُؤَادِ.

نقل است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند:

هرگاه آب خنک بنوشم، یاد حسین (علیه السلام) می کنم و هر مؤمنی که یاد حضرت و اهل بیت حضرت و لعن قاتلان او کند؛ خداوند برای او 100 هزار حسنه بنویسد و 100هزار گناه پاک کند و 100 هزار درجه بالا ببرد و گویا 100 هزار برده آزاد کرده و خدا او را روز قیامت با قلبی خنک محشور می کند. ^[7]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

و چند چیز در آشاميدن مذموم شمرده شده است:

اول: زياد آشاميدن آب:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُوسَى بْنِ بَكْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَال‏:

لَا تُكْثِرْ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ مَادَّةٌ لِكُلِّ دَاءٍ.

روایت شده که امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

آب زیاد ننوشید که ریشه همه بیماریهاست. ^[8]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دوم: آشاميدن آب بعد از غذاى چرب:

عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ:

شُرْبُ الْمَاءِ عَلَى أَثَرِ الدَّسَمِ يُهَيِّجُ الدَّاءَ.

نقل است که حضرت (علیه السلام) فرمودند:

آب خوردن روی غذای چرب موجب بیماری می شود. ^[9]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سوم: در شب به حال ايستاده آب خوردن

 وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي مَحْمُودٍ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ قَالَ: 

شُرْبُ الْمَاءِ بِاللَّيْلِ مِنْ قِيَامٍ يُورِثُ الْمَاءَ الْأَصْفَرَ.

روایت شده که امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

شب ایستاده آب خوردن موجب پر شدن آبِ کیسه صفرا می شود. ^[10]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

چهارم: آشاميدن آب با دست چپ

وَ رُوِيَ أَنَّ الصَّادِقَ عَلَيْهِ السَّلَامُ كَرِهَ أَنْ يَأْكُلَ الرَّجُلُ بِشِمَالِهِ أَوْ يَشْرَبَ بِهَا أَوْ يَتَنَاوَلَ بِهَا.

روایت شده که امام جعفر صادق (علیه السلام) مکروه و ناخوش داشتند که انسان با دست چپ آب بخورد. ^[11]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پنجم:از جاى شكسته كوزه و جايى كه دسته آن است.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ):

لَا تَشْرَبُوا الْمَاءَ مِنْ ثُلْمَةِ الْإِنَاءِ، وَ لَا مِنْ‏ عُرْوَتِهِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَقْعُدُ عَلَى الْعُرْوَةِ وَ الثُّلْمَةِ.

نقل است که حضرت امیر المؤمنین علی بن ابطالب (علیهما السلام) فرمودند:

آب را از جای شکسته ظرف ننوشید و از سمت دسته آن که محل نشستن شیطان است. ^[12]

 

آیت الله سیستانی:

 شایان ذکر است؛ بسياری از مستحبّاتی كه در ابواب اين رساله ذكر شده استحباب آنها بر پايه قاعده تسامح در ادلّه سُنَن بنا شده و چون اين قاعده در نزد ما ثابت نشده لذا بر مكلّف متعيّن است آنها را رجائاً و به اميد آنكه مطلوب باشد، انجام دهد و حكم در بسياری از مكروهات نيز چنين است و آنها را رجائاً و به اميد آنكه مطلوب باشد ترك نمايد. ^[13]

 

آیت الله وحید خراسانی:

شایان ذکر است مستحبات و مکروهاتی که در رساله ی معظم له آمده، باید رجاءً عمل شود و معظم له قائل به تسامح در ادلّه ی سنن نیستند. ^[14]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] توضیح المسائل جامع آیت الله سیستانی، ج 2، فصل احکام خوردنی ها و آشامیدنی ها –  منهاج الصالحین، ج3، ص 312، م 952 - توضیح المسائل آیت الله وحید خراسانی ، ص 712 و 713، م 2702 و 2703

[2] وسائل الشيعة، ج‏25، ص: 236، ح 31779 -  الكافي، ج‏6، ص 381

[3] هداية الأمة إلى أحكام الأئمة (عليهم السلام) ،ج8 ،ص 204، ح 10

[4] الكافي، ج‏6، ص 384، ح 3  - وسائل الشيعة، ج ‏25، ص 251، ح 31833

[5] تهذيب الأحكام، ج ‏9، ص 95، ح 411 - وسائل الشيعة ،ج ‏25 ،ص 245، 31812

[6] وسائل الشيعة، ج ‏25، ص 235، ح 31777 - ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 184، ثواب التلذذ بالماء

[7] هداية الأمة إلى أحكام الأئمة (عليهم السلام) ، ج 8، ص 208، ح 39

[8] الكافي، ج ‏6، ص 382، ح 4 - وسائل الشيعة، ج ‏25، ص 238، ح 31785

[9] وسائل الشيعة، ج ‏25، ص 239، ح 31790 - المحاسن، ج‏ 2، ص 572، ح 14

[10] من لا يحضره الفقيه، ج‏3، ص 353، ح 4244 - وسائل الشيعة، ج‏ 25، ص 240، ح 31792

[11] هداية الأمة إلى أحكام الأئمة (عليهم السلام) ، ج 8، ص 211، ح 22

[12] الكافي، ج ‏6، ص 385، ح 5 - وسائل الشيعة، ج ‏25، ص 256، ح 31849

[13] توضیح المسائل جامع، ج 1، ص49، م 19 –  منهاج الصالحین، ج 1، ص15، م32

[14] منهاج الصالحین، ج2، م 32 –  استفتاء خصوصی از معظم له