دروغ گفتن به شوخی [گناهان]

آیا جائز است کلامی که مفهوم کاذبی دارد را به شوخی بیان کنیم ( دروغ شوخی ) ؟

 

نام مرجع تقلید:

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی)

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

شوخی کذب و دروغ دو صورت دارد:

۱) گاهی خبری خلاف واقع می‌دهد و مقصودش از آن خبر این است که افراد را بخنداند؛ مثلاً به کسی می‌ گویند: "شما امروز ناهار منزل فلانی مهمان هستید" و مخاطب آنجا می‌رود و می‌بیند خبری نیست! عده‌ای که این صحنه را می‌بینند یا بعد از مراجعه آن فرد متوجه می شوند، می‌خندند. در این اِخبار، هزلی وجود ندارد، بلکه خبر خلاف واقعی داده می شود. لکن مقصود این است که مخاطب، این خبر را جدّی بگیرد و به دنبال آن برود. این مسلّماً حرام است؛ چراکه گوینده خبری داده و قصد واقع هم نموده است. لکن خلاف واقع است؛ مثل بقیۀ دروغ ها. البته در دروغ های دیگر انگیزه‌های دیگری است و در این دروغ، انگیزۀ مزاح است. این دروغ با دروغ های دیگر هیچ تفاوتی نمی‌کند و حرام است.

۲) در نوع دوّم از انواع هزل، خبر کذبی داده نمی‌شود، بلکه خود کذب، شوخی و هزل است؛ مثل لطیفه‌ و مَتل ‌هایی [1] که بین مردم متداول است؛ مثلاً از زبان حیوان یا از زبان شاگرد و استاد یا پدر و پسر چیزی را نقل می‌کنند که خلاف واقع هم است؛ این نوع از هزل حرام نیست.

حکایات و قصه‌ها نیز شبیه همین شوخی‌هاست که اینها در مقام هزل نیست؛ مثلاً رمان­‌های طولانی، ممکن است هزار بار از قول شخصیت ‌های داستان مطلبی را نقل ‌کنند. این هم ملحق به هزل است. بنابراین از جهت کذب بودن حرام نیست؛ هرچند ممکن است از جهت دیگری، حرام شوند؛ مثل جایی که مفسده ای به دنبال داشته باشد. [2]

برای اطلاع از فتاوای سایر مراجع معظم تقلید درباره ی "حکم شرعی دروغ گفتن به شوخی" اینجا را کلیک نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] همان جُک به تعبیر فرنگی

[2] رساله آموزشی، ج2، درس 21، فصل چهارم: معامله با عمل محرم (15)، توضیحاتی در مورد مفهوم کذب، مورد سوم، ص99 / مکاسب محرمه، ج418،ص3 و 5 و 9 /