سلام علیکم

 از قول  استاد معظم حجت الاسلام و المسلمین راجی در حوزه نقل می کنند که ایشان فرمودند اگر کسی قرض داشته باشد یا وام بانکی دارد یا مهریه همسرش را نداده باشد ولو همسر مطالبه نکند و اجازه حج دهد، اگر به حج رود، حجش باطل است چون مستطیع نبوده است.

آیا این کلام صحیح است و ایشان فرموده اند؟

اگر ایشان فرموده اند بدون مدرک قبول می کنم و احتیاجی به مدرک ندارم، فقط بفرمایید آیا این کلام صحیح است یا خیر؟

بنده ان شاالله یکشنبه عازم هستم و مهریه خانمم را نداده ام، چه کنم؟

خواهشا کمکم کنید.

اگر امکان دارد پیامم را به خود استاد نشان دهید، من چه کنم؟

 

نام مرجع تقلید:

آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی)

 

پاسخ:

با عرض سلام و ادب؛

بله؛ این تقریری که فرموده اید اجمالاً صحیح بوده از قول استاد می باشد.

به طور کلّی اگر برای انسان مالی حاصل گردد که به مقدار هزینه حجّ باشد، امّا بدهکاری به اشخاص (اعم از شخصیت حقوقی مثل بانک یا شخصیت حقیقی مثل افراد یا مهریه زوجه یا... ) یا خمس یا زکات بر عهده دارد که اگر مقدار بدهی برداشته شود، باقیمانده آن کافی به هزینه حجّ نباشد، در این صورت، حجّ بر او واجب نخواهد بود و در مورد این حکم، فرقی نیست بین اینكه وقت پرداخت بدهی به اشخاص رسیده باشد یا نه؛ مگر اینكه وقت پرداخت بدهی بسیار دور باشد كه اصلاً عقلاء به وجود چنین بدهی‌ای توجّه نكنند؛ مانند پنجاه سال و همچنین فرقی نیست بین اینكه اوّل قرض گرفته و بعداً آن مال را بدست آورد یا اوّل آن مال را بدست آورده و بعد قرض گرفته باشد؛ در صورتی كه تقصیری از او در بدهکار شدنش بعد از بدست آوردن آن مال سر نزده باشد.

لذا در فرض سوال، شما مستطیع نیستید و چنانچه به حج بروید، حج مستحبی محسوب می شود.

و از آنجا که بنا هست تقریبا سه روز دیگر به حج مشرف گردید ولی چون شرعاً مستطیع نیستید، برای برطرف شدن این مشکل، باید خود را مستطیع کنید.

مثلا می توانید از طریق حجّ بَذْلی خود را مستطیع نمایید؛ با این توضیح که:

همچنان كه استطاعت به داشتن مخارج محقّق می‌شود، به بخشش و بذل آنها یا پرداخت مبلغ آنها توسّط شخص دیگر، نیز محقّق می‌شود که آن را استطاعت بذلی می‌نامند.

 بنابر این اگر کسی مالی [1] را به انسان ببخشد که با آن حج برود یا آنکه بگوید خرج سفر حج تو و نفقه خانواده‌ات در طول زمان حج را می‌دهم یا آنکه مالی در اختیار او بگذارد و به او بگوید حج برو و فرد اطمینان داشته باشد که وی به وعده خود عمل می‌کند یا مال را از او پس نمی‌گیرد، مستطیع محسوب شده و حج بر او واجب است.

در استطاعت بذلی، بدهکار بودن مانع از مستطیع شدن فرد نیست؛ بنابر این اگر مخارج رفت و برگشت فردی را تأمین کنند هرچند آن فرد بدهکار باشد، حج بر او واجب می‌شود. [2]

شایان ذکر است، لازم نيست عين پول بذل شده را صرف كند. لذا اگر شما برای اینكه مستطیع حج شوید از پدرتان یا... هبه مشروط به حج بگیرید (حج بذلی) ولی با آن پول حج نمی روید بلكه با پول دیگری مخارج حج را به سازمان حج و زیارت می دهید و پولی را كه هبه مشروط گرفته اید در حسابتان باقی می ماند، این مقدار برای استطاعت بذلی كافی است

همچنین مبلغی كه پدر داده اگر از طریق نقل اعتباری به حساب تان آمده باشد و پول را از حساب قبض نكرده باشید، استطاعت بذلی محسوب میشود، چون مرجع نقل اعتبارى به اذن به بانك در پرداخت مبلغ معيّن از حسابتان مى باشد و شما قادر بر دريافت آن مبلغ هستید، لذا مستطيع محسوب مى شوید.

یا براى اينكه حجّتان حجّة الاسلام باشد مى تواند به اين طريقه عمل كنید:

مبلغی به اندازه هزینه حج قرض بگیرید و به زوجه تان هبه كنید (هر چند مشروط) و بعد از هبه زوجه تان مبلغ مذكور را برای تشرّف به حج به شما بذل نماید تا اینكه حجّی كه در این سال انجام میشود حجة الاسلام محسوب شود.

حتی با توجّه به اینكه هزینه های مربوط به حج را به سازمان حج به طور كامل پرداخته اید و هبه و بذل مذكور در زمانی واقع میشود كه قرار داد شما با سازمان حجّ و زیارت منعقد شده و هزینه های آن كامل پرداخت شده و در آستانه تشرف هستید، براى اينكه حجّتان حجّة الاسلام باشد مى توانید به طريق مذکور عمل كنید و بستن قرار داد رفتن به حجّ بدون استطاعت شرعى مانع از تحقق استطاعت بذلى قبل رفتن نيست. [3]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] مالی ‌که برای ‌مخارج حج و رفت (و برگشت اگر نیاز بود) کافی ‌باشد و نیز اگر نفقه خانواده اش را ندارد آن مال به اندازه تأمین نفقه خانواده اش در طول سفر باشد.

[2] البته چنانچه رفتن به حج مانع از پرداخت بدهی ‌در سر رسید آن باشد، فرد مستطیع نبوده و حج واجب نمی‌‌شود.

[3] استفتائات حج، س 3 و 4 و 5 / مناسك الحج للسید السیستانی، م33 و 47  / آراء المراجع فی الحج (بالعربیة)،  ج‌1، ص 46 ، م18 / استفتاء مکتوب از معظم له / استفتاء شفاهی مستقیم (تلفنی) از نجف اشرف