مطابق با فتاوای حضرت آیت الله سیستانی

مسأله 1) مال گم شده اگر حيوان نباشد و انسان آن را پيدا كند و نشانه‏ای نداشته باشد كه به واسطه آن صاحبش معلوم شود، چه قيمت آن كمتر از يك درهم (6/12 نخود نقره سكه‏دار) باشد چه نباشد، می‏تواند آن را برای خود بردارد، ولی احتياط مستحب آن است كه آن را از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد و از اين قبيل است پول كه علامت ندارد، ولی اگر مقدار و خصوصيت زمان و مكان علامتی برای پول باشد بايد آن را اعلان كند چنانكه در مسأله بعدی گفته می‏شود.

مسأله 2) هرگاه چيزی را كه پيدا كرده نشانه‏ای دارد كه به واسطه آن می‏تواند صاحبش را پيدا كند، اگر چه بداند صاحب آن كافری است كه اموالش محترم است، در صورتی كه قيمت آن چيز به مقدار يك درهم برسد، بايد از روزی كه آن را پيدا كرده تا يك سال در محل اجتماع مردم اعلان كند و اگر قيمت آن از يك درهم كمتر باشد احتياط واجب آنست كه آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد و هر وقت صاحبش پيدا شد، چنانچه به صدقه دادن راضی نشود، عوض آنرا به او بدهد.

مسأله 3) اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، می‏تواند به كسی كه اطمينان دارد بگويد، كه از طرف او اعلان نمايد.

مسأله 4) اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، در صورتی كه آن مال را در غير حرم مكه پيدا كرده باشد می‏تواند آن را برای صاحبش نگهداری كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد و در اين مدت استفاده از آن با حفظ عين آن اشكال ندارد و می‏تواند آن را از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه آن را برای خود بر ندارد و اگر آن مال را در حرم پيدا كرده باشد احتياط واجب آن است كه آن را به فقراء صدقه بدهد.

مسأله 5) اگر بعد از آنكه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد، مال را برای صاحبش نگهداری كرد و از بين رفت، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده و تعدّی يعنی زياده روی هم ننموده، ضامن نيست، ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد، صاحبش مخيّر است بين آنكه به صدقه راضی شود، يا عوض مالش را مطالبه كند و ثواب صدقه برای تصدّق كننده باشد.

مسأله 6) كسی كه مالی را پيدا كرده، اگر عمداً به دستوری كه گفته شد اعلان نكند، گذشته از اينكه معصيت كرده است، چنانچه احتمال دهد كه اعلان مفيد باشد باز هم واجب است اعلان كند.

مسأله 7) اگر ديوانه، يا بچه نابالغ چيزی را پيدا كند كه نشانه‏دار باشد و قيمت آن به مقدار يك درهم برسد، ولی او می‏تواند اعلان نمايد ـ بلكه واجب است كه اعلان نمايد اگر آن چيز را از بچه يا ديوانه گرفته باشد ـ و اگر يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد بايد به آنچه گذشت، عمل نمايد.

مسأله 8) اگر انسان در بين سالی كه اعلان می‏كند، از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود بايد ـ با اذن حاكم شرع بنابر احتياط واجب ـ آن را صدقه بدهد

مسأله 9) اگر در بين سالی كه اعلان می‏كند، مال از بين برود، چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده، يا در آن تصرف كرده است، عوض آن را برای صاحبش ضامن است و بايد اعلان را ادامه دهد و اگر كوتاهی نكرده و تصرف هم ننموده است، چيزی بر او واجب نيست.

مسأله 10) اگر مالی را كه نشانه دارد و قيمت آن به يك درهم می‏رسد در جايی پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمی‏شود، بايد از روز اول آن را از طرف صاحبش به فقراء ـ با اذن حاكم شرع بنابر احتياط واجب ـ صدقه بدهد و نبايد صبر نمايد تا سال تمام شود.

مسأله 11) اگر چيزی را پيدا كند و به خيال اينكه مال خود اوست بردارد، بعد بفهمد مال خودش نبوده، احكامی كه در مسائل گذشته گفته شد بر آن جاری است.

مسأله 12) چيزی را كه پيدا كرده بايد به طوری اعلان كند كه اگر صاحب آن بشنود احتمال دهد كه آن چيز مال اوست و اين امر بحسب اختلاف موارد فرق می‏كند، مثلاً گاهی همين قدر كافی است كه بگويد: چيزی پيدا كرده‏ام، ولی در بعضی موارد بايد جنس آن را نيز تعيين كند مثلاً بگويد: قطعه‏ای طلا پيدا كرده‏ام و در بعضی موارد بايد بعضی از خصوصيات را اضافه كند مثلاً بگويد: گوشواره‏ای طلا پيدا كرده‏ام، ولی در هر صورت بايد تمام خصوصيات را نگويد تا متعيّن نشود و بايد در جايی اعلان كند كه احتمال بدهد خبر به صاحبش می‏رسد.

مسأله 13) اگر كسی چيزی را پيدا كند و ديگری بگويد مال من است و نشانه‏های آن را بگويد، در صورتی بايد به او بدهد كه اطمينان داشته باشد مال اوست و لازم نيست نشانه‏هايی را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.

مسأله 14) اگر قيمت چيزی كه پيدا كرده است به يك درهم برسد، چنانچه اعلان نكند و در مسجد يا جای ديگری كه محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگری آن را بردارد، كسی كه آن را پيدا كرده ضامن است.

مسأله 15) هرگاه چيزی را پيدا كند كه تا يك سال نمی‏ماند، بايد تا آخرين زمانی كه باقی می‏ماند ـ البته با حفظ تمام خصوصياتی كه در قيمتش دخالت دارند ـ آن را حفظ كند و احتياط واجب آن است كه در طی اين مدت آن را اعلان كند و چنانچه صاحبش پيدا نشد می‏تواند قيمت آن را معيّن كند و برای خود بردارد و می‏تواند بفروشد و پولش را نگهدارد و در هر دو صورت بايد اعلانی را كه ذكر شد ادامه دهد و اگر صاحبش پيدا شد قيمت آن را به او بدهد و اگر تا يك سال صاحبش پيدا نشد بايد به آنچه گفته شد عمل نمايد، اين مسأله در زمانی است كه فرد يابنده بخواهد قيمت آن كالا را معيّن كرده و كالا را برای خود بردارد يا فروش آن به غير ميسّر گردد و آن را بفروشد و در صورت فقدان هر دو امر، واجب است خود كالا را به فقراء صدقه دهد و پس از آن، معرّفی كردن و اعلان لازم نيست و اگر صاحب آن بعداً پيدا شود ضامن كالا برای صاحبش نيست و در تمام صورتها احتياط واجب آن است كه قيمت گذاری و فروش و صدقه دادن در صورت امكان با اجازه حاكم شرع يا نماينده او باشد. 

مسأله 16) اگر چيزی را كه پيدا كرده، موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد و ضو و نمازش باطل نمی‏شود، حتی اگر نخواهد آن را به صاحبش تحويل دهد هر چند در اين صورت گنهكار است.

مسأله 17) اگر كفش او را ببرند و كفش ديگری به جای آن بگذارند، چنانچه بداند كفشی كه مانده مال كسی است كه كفش او را برده و راضی است كه كفشش را عوض كفشی كه برده است بردارد، می‏تواند بجای كفش خودش بردارد و همچنين است اگر بداند كه كفش او را به طور ناحق و ظلم برده است، ولی در اين فرض بايد قيمت آن از كفش خودش بيشتر نباشد و گر نه حكم مجهول المالك نسبت به زيادی قيمت جاری است و در غير اين دو صورت حكم مجهول المالك بر آن كفش جاری خواهد بود.

مسأله 18) اگر مالی كه در دست انسان است مجهول المالك باشد ـ يعنی صاحب آن معلوم نباشد ـ و گمشده بر آن مال صدق نكند، در صورتی كه اطمينان داشته باشد كه مالك آن راضی به تصرّف او در آن می‏باشد، جايز است به هر طوری كه می‏داند او راضی است در آن تصرّف كند و گرنه لازم است از صاحب آن تا زمانی كه احتمال يافتنش را می‏دهد، جستجو نمايد و پس از يأس از پيدا شدن صاحبش بايد آن مال را به فقير صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه با اجازه حاكم شرع باشد و همچنين می‏تواند با اجازه او قيمتش را صدقه بدهد و اگر بعداً صاحبش پيدا شود ،چنانچه راضی به صدقه دادن نشود، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد عوض آن را به او بدهد. [2]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] مالی که انسان آن را پیدا میکند

[2] توضیح المسائل جامع، ج 2 ، فصل مالی كه انسان آن را پيدا میکند - منهاج الصالحین، ج 2، ص 210 تا 225  -  المسائل المنتخبة، ص 243 تا 248