احکام "موسیقی" مطابق با فتاوای آیت الله العظمی سیستانی
- نوشته شده توسط جمعی از طلاب
- دسته: احکام عنا و موسیقی
- بازدید: 8163
«بسم الله الرحمن الرحیم»
احکام "موسیقی"
مطابق با فتاوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدّ ظله العالی)
موسیقی لهوی از گناهان بزرگ است و روایات بسیاری در مذمّت و حرمت آن نقل شده است[1] و در این مقام، به بیان احكام فقهی موسیقی میپردازیم.
مسئله:
موسیقی فنّی از فنون انسانی است كه انتشارش در این روزها زیاد شده است و آن، صداها و آهنگهایی است که از نواختن ابزار مخصوص موزیک ایجاد میشود. بعضی از انواع این فنّ، حرام نیست و بعضی از انواعش، حرام میباشد كه گوش دادن به نوع حرام آن جایز نیست. بنابر این موسیقی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:
الف. موسیقی حلال: آن موسیقی است كه مناسب مجالس لهو نباشد مثل موسیقی ارتش (مارش نظامی) و طبل و سنج عزاداری که در عرف، مناسب با مجالس مذکور محسوب نمیشود.
ب. موسیقی حرام: آن موسیقی است كه مناسب مجالس لهو است یعنی شنونده موسیقی (خصوصاً زمانی كه از این امور، مطّلع باشد) تشخیص میدهد كه این آهنگ در مجالس لهو به كار میرود و از جمله مصادیق آن، موسیقی نوارهای ترانه یا آهنگ‌های تند و طرب‌آور شبکههای تلویزیونی، وموسیقی مناسب با مجالس فساد، رقص، عیش و نوش، پارتی‌های شبانه و مجالس عروسی گناه میباشد.
شایان ذکر است تشخیص این موضوع که موسیقی که فرد به آن گوش میدهد مناسب با مجالس لهو میباشد یا خیر، به عهده شخص مكلّف و عـرف است و عـرف بسیاری از مصـادیق آن را تشخیص میدهد و در این حكم، فرقی بین موسیقی ایرانی و غیر ایرانی و موسیقی سنّتی و غیر سنّتی، كلاسیك و غیر كلاسیك و مانند آن نیست. [2]
مسئله:
منظور از مجلس لهو، مجلسی است که برای هوسرانی و خوشگذرانی تشکیل شده است هرچند خوشگذرانی آن با ارتکاب امور حرام مثل شرب خمر، اختلاط نامشروع زن و مرد، همراه نباشد. بنابراین نواختن و گوش دادن به موسیقی مناسب با این نوع مجالس، حرام است هر چند در مجلس عادی نواخته شده یا به صورت فردی گوش داده شود.
مسئله:
همان طور كه نواختن موسیقی لهوی و گوش دادن به آن جایز نیست، اجرت گرفتن بر نواختن موسیقی حرام، نیز حرام است و گیرنده مالك آن نمیشود و تعلیم و تعلّم آن نیز حرام است.
مسئله:
اگر در موردی، فرد شك كرد كه آواز غناء است یا نه یا موسیقی لهوی است یا غیر لهوی، برای كسی كه تعریف غنا و لهو و موسیقی لهوی را می‌داند شنیدن آن حرام نیست ولی خلاف احتیاط است.
مسئله:
معیار حرام بودن موسیقی، تناسب و سنخیّت آن با مجالس لهو میباشد. بنابراین اگر کسی بگوید: این نوع موسیقی حالت خاصّی را در من ایجاد نمیکند یا آنکه بگوید: در من اثر ندارد، این حرف او معیار حرام یا حلال بودن موسیقی نیست، البتّه گاه ایجاد حالتی خاصّ در شخص نشان میدهد که موسیقی با مجلس لهو تناسب دارد ولی همیشه این طور نیست.
مسئله:
در اتوبوس‌ها، پارك‌ها، بازارها و سالن راه‌آهن، رستوران‌ها و در مراكز عمومی كه ممکن است موسیقیای مناسب با مجالس لهو پخش شود و مجلس معصیت محسوب نمیشود، رفت و آمد جایز است ولی باید از گوش دادن عمدی به آن خودداری كرد و اگر آهنگ موسیقی بدون قصد و اختیار به گوش انسان بخورد، اشكال ندارد.
مسئله:
تعلیم و تعلّم موسیقی لهوی و تشویق و تجلیل از كسانی كه موسیقی لهوی مینوازند جایز نیست و ترویج باطل محسوب میشود.
مسئله:
خرید، فروش، توزیع و تکثیر نوارهای موسیقی لهوی یا آواز غنایی و گرفتن اجرت برای تكثیر آنها جایز نیست.
مسئله:
خرید و فروش ابزار مخصوص موسیقی حرام، حرام است و معیار در آلات مخصوص موسیقی حرام، نظر عرف مردم است. بنابراین، وسیلهای که کیفیّت ساخت آن به گونهای است که معمولاً در نزد مردم ارزش و علّت نگهداری آن این است که در موسیقی حرام استفاده شود، از آلات مخصوص موسیقی لهوی محسوب میشود.
درصورت اطلاع از فتاوای معظم له در باب "استفتائاتی پیرامون احكام مجالس عروسی " اینجا را کلیک نمایید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] در اينجا مناسب است به بعضی از روايات آن اشاره شود :
در حديث معتبره مسعّدة بن زياد است كه راوی از امام صادق عليه السلام می‌پرسد: «در جايی هستم كه همسايگان من كنيزكان خواننده دارند كه با عود (يكی از ابزار موسيقی شبيه تار) می‌زنند، (من هنگامی كه برای تخلّی به دستشويی می‌روم) گاهی میشود كه برای همين جهت نشستن خود را طول می‌دهم. امام عليه السلام فرمودند: اين كار را نكن. آن مرد عرض كرد : به خدا سوگند من چيزی (آواز و آهنگ) می‌شنوم ولی خود به آن مجلس نمی‌روم. حضرت علیه السلام فرمود: تو را به خدا آيا نشنيده‌ای كه خداوند متعال فرموده است:
إنّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ اُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً (اسراء /36) يعنی همانا گوش و چشم و دل، همه آنها مسئولند (در برابر كاری‌كه انجام داده‌اند).
عرض كرد: به خدا قسم گويا هرگز اين آيه را نه از عربی و نه از عجمی نشنيده‌ام البتّه بعد از اين به آن كار بازگشت نخواهم كرد و استغفار می‌كنم، حضرت صادقعليه السلام فرمود: برو غسل كن و توبه نما همانا گناه بزرگی را مرتكب می‌شدی، چه بسيار حال تو بد بود اگر به همين حال از دنيا می‌رفتی.» فروع كافی ج6 ص432 ح10 باب الغناء
و در روايتی که از امام صادق عليه السلام نقل گردیده، موسيقی عامل كفران نعمت معرّفی شده است. متن روایت چنین است: هرکس خدا به او نعمتی دهد و او با نِیْ بر آن نعمت حاضر شود، کفران نعمت کرده است ... .
وسائل الشيعه ج 17، ص 314 ح 7 باب 100 از ابواب ما يکتسب به فروع کافی ج 6 ص 432 و433 ح 11 باب الغناء
و در حدیث دیگر نقل شده است شخصی از امام صادق عليه السلام پرسيد: «مردمان پست و فرومايه چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: آنان که شراب می‌نوشند و طنبور مینوازند.»
وسائل الشيعه ج 17 ص 314و315 ح 11. باب 100 از ابواب ما يکتسب به
و در روایت نقل شده است كه پيامبر اکرم صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند: «خدای تعالی، مرا برای هدايت مردم و به عنوان رحمت بر آنان مبعوث نموده و امر فرموده است که نی و تار و آلات موسيقی، بت‌ها و کارهای زمان جاهليت را از بين ببرم ...» جامع احاديث الشيعه ج 17 ص 199 ح 7 ابواب ما يکتسب به باب 21
در نهج البلاغه از نَوْف بَکّالی (نوف پسر فَضّاله، اهل همدان از ياران امير المؤمنين عليه السلام است و بكّاله قبيلهای در سرزمین يمن بوده است) نقل شده: «در يکی از شب‌ها امير المؤمنين عليه السلام را ديدم كه برای عبادت از بستر خود خارج شد، نگاه بر ستارگان آسمان افکند. سپس به من فرمود: ای نوف! خوابی يا بيدار؟ عرض کردم: بيدارم. فرمود: ای نوف! خوشا به حال پارسايان در دنيا، متمايلان به آخرت، آنان که زمين را فرش، خاکش را بستر، آب آن را عطر و قرآن را همچون لباس زيرين و دعا را لباس رويين قرار دادند، سپس دنيا را به روش مسيح عليه السلام طی کردند و در ادامه فرمود: ای نوف! داود عليه السلام در چنين ساعتی از خواب برخاست و گفت: اين همان ساعتی است که هيچ بنده‌ای در آن دعا نمیکند جز اين که مستجاب میشود مگر آنکه مأمور جمع ماليات برای حاکم ظالم يا جاسوس مخفی او يا مأمور انتظامی او يا اينکه نوازنده ساز و طنبور و طبل بوده باشد.» نهج البلاغه ص 646 تا 648 حکمت 104
و در حديث ديگر در زمينه عذاب أخروی گوش دادن به موسيقی و غنا، چنین نقل شده که رسول اكرم صلّی الله عليه و آله فرمودند: «... روز قيامت صاحب طنبور (يكی از آلات موسيقی دارای دسته دراز و كاسه‌كوچك شبيه سه تار ) محشور میشود در حالی كه صورتش سياه است و در دستش طنبوری از آتش است و بالای سرش هفتاد هزار ملكاند و در دست هر ملكی گرزی است كه آن را بر سر و صورت او زنند و صاحب غناء از قبرش كور و كر و لال محشور میشود و فرد زناكار مثل آن محشور میشود و صاحب مزمار (نای، يكی از آلات موسيقی استوانه‌ای شبيه سرنا) و صاحب دَفّ (دايره) مثل آن محشور می‌شوند.» مستدرك الوسائل ج13 ص219 ح17باب 79 از ابواب ما يكتسب به
و در روايت نقل شده است كه رسول‌خدا صلّی الله عليه و آله فرمودند: «... كسی كه به لهو گوش فرا دهد (در روز قيامت) سرب مذاب در گوشش ريخته میشود.» مستدرك الوسائل ج13ص222 ح5 باب 80 از ابواب ما يكتسب به
[2] به طور کلّی از مسائلی که در این فصل ذکر شده استفاده میشود برای آنکه گوش دادن به صدایی جایز باشد چهار شرط لازم است: الف. آواز خوانده شده غنایی نباشد ب. موسیقی و آهنگ آن مناسب با مجالس لهو نباشد ج. محتوای خواندن خواننده مطالب منفی و خلاف شرع مثل دعوت به بی دینی، فحشاء و ابتذال نباشد د. برای مردان آواز خوانی زن نباشد.
