مطابق با فتاوای مراجع معظم تقلید شیعه

قطعات واجب كفن:

سه پارچه اصلي مخصوص كفن عبارتند از:

1- لنگ (مئزر) كه بايد از ناف تا زانو را بپوشاند و افضل آن است كه از صدر (سينه) تا قدم را بپوشاند.

2- پيراهني (قميص) كه بايد از سر شانه تا نصف ساق پا را بپوشاند و افضل آن است كه تا قدم را فرا گيرد.

3- سرتاسري (ازار يا لفافه) كه بايد به اندازه‌اي باشد كه تمام بدن را بپوشاند و احتياط آن است كه در طول به قدري باشد كه بستن دو سر آن ممكن باشد و در عرض يك طرف آن روي طرف ديگر آيد.

آيات عظام: امام خمینی، مقام معظم رهبري، خوئي، گلپايگاني، فاضل لنکرانی، مكارم شیرازی، تبريزي، وحيد خراساني ، صافي گلپايگاني:

 احتياط واجب است هر كدام از سه پارچه واجب كفن به قدري نازك نباشد كه بدن‌نما باشد و اينكه سه پارچه مجموعاً ساتر باشند بنابر احتياط واجب كافي نيست.

آيت الله بهجت :

نبايد هر كدام از سه پارچه واجب كفن به قدري نازك نباشد كه بدن‌نما باشد.

آيات عظام: سيستاني ، شاهرودي:

احتياط آن است كه هر كدام از سه پارچه واجب كفن به قدري نازك نباشد كه بدن‌نما باشد و در صورتي كه سه پارچه مجموعاً ساتر باشند كافي‌است.

مستحبات كفن:

به دو دسته مستحبات مشترك و مستحبات اختصاصي تقسيم مي‌شود.

مستحبات مشترك:

1- لفافه بالاي سرتاسري: كه تمام بدن ميّت را مي‌پوشاند و بهتر است برديماني باشد بلكه لفافه سوّمي هم مستحب است خصوصاً براي زنان.

2- كمربند: پارچه‌اي كه وسط ميت را با آن ببندند چه مرد باشد، چه زن، كه ظاهراً اين كمربند زير همه قطعات كفن چسبيده به بدن بسته مي‌شود.

3- ران پيچ: بهتر است عرضش يك وجب يا بيشتر باشد و طول آن به اندازه‌اي باشد كه دو ران را كاملاً بپوشاند.

كيفيت بستن ران پيچ: ابتداء سر پارچه را مي‌شكافند و مانند كمربند دور كمر ميّت مي‌بندند و در طرف جلو گره مي‌زنند و پارچه را از عقب از ميان دو پاي ميّت بيرون مي‌آورند و از زير كمربند قسمت جلوي ميت ردّ مي‌كنند و از سمت چپ ميت محكم بر رانهاي او مي‌پيچند تا به زانو برسد به طوريكه چيزي از دوران نمايان نباشد. سپس سر پارچه را از زير پا در جانب راست فرو مي‌برند. و عمل بعضي ناآگاهان كه پارچه را بر هر يك از دوران جدا جدا مي‌پيچند اشتباه است.

4- بندهاي كفن: كه دو طرف و ميانه كفن با آن بسته مي‌شود.

 

مستحبات اختصاصي براي مردان:

1- عمامه براي مردان: بهتر است به اندازه‌اي باشد كه دور سر ميت بپيچند و دو طرف آنرا از زير گردن ميت ردّ نمايند و طرف راست را به طرف چپ سينه و طرف چپ را طرف راست سينه اندازند. (حالت ضربدري)

 

مستحبات اختصاصي براي بانوان:

1- مقنعه يا روسري براي زنان بجاي عمامه: از نظر طول و عرض مقدار مسمّي كه سر و موها را بپوشاند كافيست.

2- سينه بند: براي زنان كه روي پستانهاي زن بگذارند و دو طرف آنرا به پشت ببندند.

 

مستحبات ديگر كفن:

1- آنكه مقداري پنبه ما بين پاهاي او بگذارند به طوريكه عورتين (دو شرمگاه ميت) را بپوشاند و مقداري حنوط بر آن بپاشند و اگر ترسند از منافذ بدن (مثل دُبُر ـ قُبُل ـ بيني ـ دهان) چيزي بيرون آيد مقداري پنبه داخل آن كنند.

2- خوب بودن كفن (اِجادة الكفن) مستحب است و در حديث است كه اموات به كفن خوب در قيامت به هم فخر و مباهات مي‌كنند و با همان كفن خوب محشور مي‌شوند.

3- كفن از پنبه باشد.

4- آنكه سفيد باشد نه رنگين. بله برد استثناء مي‌شود كه اگر سرخ باشد اشكال ندارد.

5- از مال حلال و پاك از شبهه باشد.

6- آنكه لباس احرام يا لباسي كه در آن نماز مي‌خوانده باشد.

7- اينكه قدري كافور بر آن بريزند.

8- متبرّك‌كردن آن با تربت حضرت سيد الشهداء اروحنا فداه و ماليدن كفن بر ضريح آن حضرت يا به ضريح ساير ائمه هدي عليهم‌السلام بعد از شستن با آب فرات يا زمزم.

9- اگر جائي از كفن محتاج به دوختن بود با رشته نخهاي خود كفن بدوزند.

10- بر حاشيه پارچه‌هاي كفن حتي مثل عمامه اسم ميت و پدرش را بنويسند، اگر ميت مرد است مي‌نويسند: فُلان بن فلان يشهد اَن لا اله الا الله وحده شريك له و اَنّ محمداً رسول الله صلي‌الله عليه و آله وسلم و اَن عليّاً و الحسن و الحسين و علياً و محمداً و جعفراً و موسي و علياً و محمداً و عليًّا والحسن و الحجة القائم اولياء الله و اوصياء رسول الله و ائمّتي و اَن البعث و الثواب و العقاب حق و اگر ميت زن است مي‌نويسند: فُلانه بنت فُلان تشهد . . . .

11- اينكه تمام قرآن يا قسمتي از آن، دعاء جوشن صغير و دعاء جوشن كبير را بر كفن بنويسند. و مرحوم سيد بحرالعلوم رحمة‌الله‌عليه مي‌گويد:

و سَنَّ أن يكتب بالأكفان                          شهـادة الاسـلام و الايمان

و هكـــذا كتـابة القرآن                             و الجوشن المنعوت بالأمان

و مستحبّ است نوشتن دعاء جوشن كبير در جامي با كافور يا مشك سپس آنرا بشويند و آب آن را بر كفن بپاشند و حديث است كه هر كس اين كار را نمايد خداوند متعال در قبر او انواري را نازل كند. و او را از هول نكير و منكر ايمن نمايد، عذاب قبر از او برداشته شود و هر روز فرشتگان بسياري بر قبر او داخل شوند و او را به بهشت بشارت دهند و قبرش وسيع شود تا آنجا كه چشم نظرش افتد.

و روايت است كه جبرئيل عليه‌السلام به پيامبر صلي‌الله عليه و آله فرمود: و من كتبه علي كفنه استحي الله أن يعذّبه بالنار.

هر كس دعاء جوشن كبير را بر كفنش نويسد خداوند متعال حياء مي‌كند از اينكه او را با آتش عذاب نمايد.

و نقل شده که امام حسين عليه‌السلام فرمودند: پدرم مرا وصيت نمود به حفظ اين دعاء و نوشتن آن بر كفن و اينكه آن را به اهل بيتم تعليم دهم.

12- نوشتن اين دو بيت شعر كه اميرالمؤمنين عليه‌السلام بر كفن سلمان رحمة الله عليه نوشتند:

وفدت علـي الكريم بغير زاد                      من الحسنات و القلب السليم

و حمــل الزاد أقبح كل شي‌ء                    اذا كــان الوفود علي الكريم

13- نوشتن حديث معروف سلسلة الذهب امام رضا عليه‌السلام با سند آن بر كفن

14- بر نگين انگشتر عقيق شهادتين و اسماء ائمّه اطهار عليهم‌السلام و اقرار به امامتشان را بنويسند بلكه هر چه نفع در آن باشد بدون قصد ورود خوب است.

سيد بن طاووس رحمة‌الله‌عليه در فلاح السائل مي‌گويد: جدّم و رّام بن ابي فارس قدس اللّه جلّ جلاله روحَه از كساني است كه به فعلش اقتداء مي‌شود وصيت نمود كه بعد از وفاتش در دهانش نگين عقيقي كه اسماء ائمه عليهم‌السلام حكّ بود قرار دهند. من هم بر نگين عقيق نقش كردم الله ربّي و محمّد نبيّي و علي والحسن و الحسين و علي و محمد و جعفر و موسي و علي و محمد و عليّ والحسن و الحجة القائم ائمّتي و وسيلتي و وصيت مي‌كنم آنرا بعد از مرگ در دهانم گذارند تا إن‌شا‌ء‌الله جواب ملَكَين در قبر هنگام سؤال آسان شود.

15- اگر كتابت ادعيه مذكوره با تربت سيّد الشهداء عليه‌السلام باشد يا قدري تربت جزء مركب نمايند بهتر است و اگر نباشد با تربت ساير ائمه اطهار عليهم‌السلام بنگارند.

16- لازم است كتابت آيات كريمه و اسماء محترمه در محلّهايي باشد كه مأمون و ايمن از نجس شدن يا آلوده شدن است. مثل حاشيه سرتاسري يا برد يماني از طرف سر ميّت و همچنين در محلهايي از كفن كه عُرفاً خلاف ادب و احترام است و اهانت به اسماء متبركه محسوب مي‌شود ننويسند. و اگر رجاءً قرآن و دعاها را بر وصله يا پارچه‌اي نويسند و بالاي سينه يا بالاي سر ميت گذارند نيز مطلوب است.

17- آنكه شخص كفنش را قبل از مرگ آماده كند و همچنين سدر و كافور را و مكرّر به آن نگاه نمايد. و در حديث است كه هر كس كفنش را مهيا كند، او را از غافلين ننويسند و هر زمان به آن نظر كند برايش حسنه نويسند.

روي عن الصادق عليه‌السلام: من كان كفنه معه في بيته لم يكتب من الغافلين و كان مأجوراً كلَّما نظر اليه.

18- ميت را در وقت كفن كردن مثل حال احتضار رو به قبله بخوابانند و بهتر است آنرا مانند حال نماز قرار دهند.

19- كفن كننده پاك از حدث باشد يعني غسل و وضو داشته باشد.

و اگر كفن كننده خود غسّال است، دستهايش را تا آرنج بلكه تا شانه سه بار بشود و همچنين پاهايش را تا زانو بشويد و بهتر است هر جاي بدنش را كه متنجس شده قبل از تكفين تطهير نمايد.

 

مكروهات كفن:

1- بريدن آن با آهن (حديد) مثل قيچي آهني.

2- آستين و تكمه گذاشتن براي كفن كراهت دارد. بله اگر متوفي را در پيراهني كه وقت حيات مي‌پوشيده كفن كنند تكمه‌هايش را بكنند و آستين‌دار بودن آن اشكال ندارد.

3- تركردن نخهايي كه با آن كفن را مي‌دوزند با آب دهان كراهت دارد ولي اگر با غير آب دهان مرطوب شود كراهت ندارد.

4- بخور دادن كفن با بوهاي خوش كراهت دارد بلكه خوشبو كردن آن با عطر نيز مكروه است. بله خوشبو كردن آن با كافور مستحب است.

5- رنگ كفن سياه باشد.

6- با رنگ سياه بر كفن نوشتن.

7- كفن كردن با پارچه از جنس كتّان چه خالص باشد و چه ممزوج.

8- چانه زدن در خريد كفن براي كم كردن بهاء آن.

9- عمامه را بدون تحت الحنك بر سر ميّت پيچيدن.

10- كثيف و چركين بودن كفن.

11- دوختن پارچه‌هاي كفن مكروه است.

 

جريده :

جريده چوپ درخت خرما است وقتي برگهايش را قطع كنند و از مستحبات مؤكّده مخصوص شيعه است و گذاشتن آن با هر ميّتي مستحبّ است، فرق نمي‌كند ميت كوچك يا بزرگ باشد مرد يا زن باشد، نيكوكار يا گنهكار باشد. چه از عذاب قبر بر او ترسيده شود يا نه. و در حديث است كه اِنّ الجريدة تنفع المؤمن و الكافر و المحسن و المسيئ و ما دامت رطبة يرفع عن الميّت عذاب القبر. جريده، مؤمن و كافر، نيكوكار و بدكار را نفع مي‌دهد و مادامي كه تر است عذاب قبر از ميّت برداشته مي‌شود.

و روايت است كه حضرت رسول صلي‌الله عليه و آله بر قبري عبور كردند كه صاحب آنرا عذاب مي‌كردند پيامبر صلي‌الله عليه و اله جريده‌اي خواستند و آنرا دو نيم كردند، يكي را نزد سر ميّت و يكي را نزد پاي او قرار دادند و فرمودند: يخفّف عنه العذاب ماداما رطبين. عذاب اين ميت تخفيف داده مي‌شود تا وقتي كه اين دو چوب‌تر است.

و مروي است: اِنّ آدم عليه‌السلام لما أهبطه الله من جنته إلي الارض استوحش، فسأل الله تعالي أن يؤنسه بشي‌ء من أشجار الجنة. فأنزل الله اليه النخلة و كان يأنس بها في حياته فلما حضرته الوفاة قال لوُلده إني كنت آنس بها في حياتي و أرجوالأنس بها بعد وفاتي. فاذامتّ فخذوا منها جريداً و شُقّوه بنصفين و ضعوهما معي في أكفاني ففعل ولده ذلك و فعلته الانبياء بعده ثمّ اندرس ذلك في الجاهلية فأحياه النبي صلي‌الله عليه و اله وسلّم و فعله و صارت سنة متّبعة.

وقتي آدم عليه‌السلام از بهشت به زمين فرود آمد وحشت داشت از خداوند متعال خواست او را با درختي از درختان بهشت مأنوس نمايد خداوند منّان براي انس او درخت خرما را مقرّر فرمود و آن درخت خرما تا وقت وفاتش انيس او بود، او به اولادش وصيّت فرمود كه دو جريده در كفن او به جهت انس گرفتن او بگذارند. و اين عمل ما بين پيامبران الهي عليهم‌السلام معمول بود امّا در زمان جاهليّت متروك شد و رسول خدا صلي‌الله عليه و اله آنرا احياء نمودند.

 

احكام جريده:

1- آيات عظام سيستاني، وحيد خراساني:

بهتر است از نخل باشد و اگر ميسّر نشد از چوب سدر يا انار باشد و اگر ممكن نبود از چوب بيد وگرنه هر چوب‌تري كافيست.

آيات عظام امام، فاضل لنكراني، نوري همداني:

بهتر است از نخل باشد و اگر ميسّر نشد از چوب سدر باشد و اگر ممكن نبود از چوب بيد باشد و اگر ممكن نبود از چوب انار باشد وگرنه هر چوب‌تري كافيست.

آيات عظام خوئي، تبريزي:

بهتر است از نخل باشد و اگر ميسّر نشد از چوب سدر باشد و اگر ممكن نبود از چوب انار باشد و اگر ممكن نبود از چوب بيد باشد وگرنه هر چوب‌تري كافيست.

آيات عظام اراكي، گلپايگاني، صافي، بهجت:

بهتر است از نخل باشد و اگر ميسّر نشد از چوب سدر باشد و اگر ممكن نبود از چوب بيد يا انار باشد وگرنه هر چوب‌ تري كافيست.

2- چوب خشك براي جريده كافي نيست.

3- بهتر است طول جريده به مقدار استخوان ذراع باشد و در عرض هر چه كلفت‌تر باشد كه ديرتر خشك شود بهتر است.

4- كيفيّت قراردادن دو جريده: بهتر است يكي را چسبيده به بدن، در طرف راست ميّت، نزد استخوان تر قوة  او گذراند تا هر جا برسد. و جريده ديگر را بالاي پيراهن و زير سرتاسري، در طرف چپ، نزد استخوان ترقوه او گذراند تا هرجا رسد و هر چند با قراردادن دو جريده به هر كيفيتي با ميت در قبر استحباب محقّق مي‌شود.

5- هرگاه به جهت فراموشي يا نبودن چوب جريده با ميت گذاشته نشد بالاي قبر او قرار دهند. به اين نحو كه يك جريده را بالاي سر ميّت و ديگري را نزد پاهاي او روي قبر قرار دهند.

6- بهتر است روي دو جريده نوشته شود آنچه كه بر حواشي كفن نويسند و لازم است جلوگيري از آلوده شدن دو جريد به آنچه موجب هتك و بي احترامي است هرچند به اينكه آن دو را در پنبه و مانند آن قرار دهند.

تذكر: شايان ذكر است از آنجا كه بعضي از مستحبات مذكور بنابر اساس قاعده‌ي تسامح در ادله سنن، مستحب شمرده شده است و به نظر جمعي از فقهاي معاصر اصل اين قاعده محل اشكال است و ثابت نيست لذا عمل به مستحبات فوق الذكر رجاءً و بدون قصد ورود مطلوب و مشروع است. [1]

برای اطلاع از متن وصیتنامه شرعی اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از  الگو و نقشه برش کفن بانوان و آقایان  اینجا را کلیک نمایید

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] العروة الوثقي با تعليقه آيات عظام مرحوم امام، اراكي، گلپايگاني، خوئي، فاضـل لنكـراني، مكــارم شيـرازي، سيستاني  – تحـرير الوسيلـه مرحوم امام –  منهاج الصالحين آيات عظام سيستاني، خوئي، تبريزي، وحيد خراساني – وسيلة ‌النجاة آيت الله بهجت ـ هداية العباد آيات عظام گلپايگاني، صافي گلپايگاني – استفتاء خصوصی از مراجع معظم تقلید