"استفتائات احکام وکالت"

سوال: در صورتى كه ضمن عقد ازدواج يا عقد لازم ديگر زوج زوجه خود را وكيل در طلاق كند اين وكالت قابل عزل مى‌باشد يا خير؟

جواب از مرحوم امام، آیت الله سیستانی:

اگر به نحو شرط نتيجه ^[1] شرط شده كه زن وكيل باشد اين وكالت قابل عزل نيست.^[2]

آیات عظام خویی، تبریزی، وحید خراسانی:

اگر به نحو شرط نتیجه شرط شده که زن وکیل در طلاق باشد، جایز نیست وی را عزل نماید. ^[3]

سوال: اگر فتوا اين باشد كه شرط در ضمن عقد الزام‌آور است آيا شرط در ضمن عقد جايز نيز الزام‌آور است؛ مثلا در ضمن عقد وكالت عدم عزل وكيل يا لزوم عقد را شرط كنند چه صورت دارد؟

جواب از مرحوم امام:

شرط در ضمن عقد جايز مادام كه عقد فسخ نشده لازم العمل است ولى شرط عدم عزل وكيل يا لزوم عقد وكالت در ضمن آن نافذ نيست. ^[4]

سوال: آيا زوج مى‌تواند در ضمن عقد نكاح، زوجۀ خود را وكيل كند كه اگر ازدواج مجدد كرد يا نفقۀ او را مثلا به مدت 6 ماه نداد، خود را مطلقه كند؟ و آيا چنين وكالتى صحيح است؟ بر فرض صحت آيا قابل عزل مى‌باشد يا خير؟

جواب از آیت الله فاضل:

 اگر به نحو شرط نتيجه شرط شده كه زن، وكيل باشد، اين وكالت صحيح است و قابل عزل نيست، به اين صورت كه زن در وقت اجراى صيغۀ عقد، بگويد من خودم را به شرط اينكه وكيل بلاعزل در طلاق باشم، به زوجيت تو در آوردم؛ و مرد هم قبول كند. چنين شرطى لازم و غير قابل عزل است. و چنانچه وكيل زن نيز به وكالت از زن، صيغه را به نحو مذكور اجرا كند، همين حكم را دارد. ^[5]

سوال: وكالت از عقود جايزه است، اگر كسى در ضمن عقد خارج لازم زيد را براى فروش خانه‌اش يا به چيز ديگر وكالت بلا­عزل بدهد كه حقّ نداشته باشد، اين وكالت را عزل كند آيا اين طور وكالت شرعاً صحيح است يا نه و در صورت صحيح بودن آيا موكّل مى‌تواند او را از وكالت عزل كند يا نه؟

جواب از آیت الله گلپایگانی:

 در فرض سؤال اگر در ضمن عقد لازم شرط كرده باشد كه وكيل را در مورد وكالت عزل نكند شرعا واجب است طبق شرط عمل نمايد لكن اگر مخالفت كرده و عزل نمود بنظر حقير از وكالت عزل مى‌شود. ^[6]

سوال: چنانچه موكّل حقّ عزل وكيل را در ضمن عقد خارج لازم به مدّت پنجاه سال از خود سلب نمايد، آيا چنين عزلى كه معمولًا در ذيل وكالتنامه‌هاى رسمى قيد مى‌شود معتبر و نافذ مى‌باشد؟

جواب از آیت الله مکارم:

موكّل نمى‌تواند حقّ عزل وكيل را از خود سلب كند ولى مى‌تواند ضمن عقد خارج لازم شرط كند كه عملًا عزل نخواهد كرد، يا توكيل او بلاعزل خواهد بود. و در اين صورت، بايد به شرط خود عمل كند. ^[7]

سوال: هرگاه در ضمن عقد لازم شرط وکالت بلاعزل بشود، آیا می­تواند آن وکالت را به هم بزند و وکیل را عزل کند یا خیر؟

جواب از آیت الله اراکی:

عزل تکلیفاً حرام است و خلاف شرط ولی پس از عزل منعزل می­شود چون وکالت از عقود اذنیّه است و از حقیقت خود خارج نمی­شود و لو آن را به شرط نتیجه غیر قابل عزل مشروط کنیم. ^[8]

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] يعنى زن در حين اجراء صيغه عقد بگويد: من خودم را به شرط اين كه وكيل بلا عزل در طلاق باشم به زوجيت تو در مى‌آورم و مرد هم قبول كند چنين شرطى لازم است و اگر مرد قبول كرد وكالت زوجه در طلاق قابل فسخ نيست.

[2] استفتائات مرحوم امام ج2 ص319 س2

آیت الله سیستانی: يجوز ان تشترط الزوجة ان تكون وكيلة عن الزوج في طلاق نفسها‌ إما مطلقاً أو في حالات معينة من سفر طويل أو جريمة موجبة لحبسه أو عدم إنفاقه عليها شهراً و نحو ذلك، فتكون وكيلة في طلاق نفسها و لا يمكنه عزلها، فاذا طلقت نفسها صحّ طلاقها.                                         

منهاج الصالحین ج3 م334                                                                   

[3] آیات عظام خویی،  تبریزی، وحید خراسانی: يجوز أن تشترط الوكالة على طلاق نفسها عند ارتكابه بعض‌ الأمور من سفر طويل أو جريمة موجبة لحبسه أو غير ذلك فتكون حينئذ وكيلة على طلاق نفسها و لا يجوز له عزلها فإذا طلقت نفسها صح طلاقها‌

منهاج الصالحين آیت الله وحید ج‌3م1359  منهاج الصالحین آیات عظام خویی و  تبریزی ج2 م1359

[4] استفتائات مرحوم امام ج2 ص319 س3

[5] جامع المسائل ج‌1، ص 405 س1533

[6] مجمع المسائل ج3 ص55 س26

[7] استفتائات جدید ج3 ص214 س578

[8] استفتائات ص171 س1