Notice: Use of undefined constant DS - assumed 'DS' in /var/www/html/fa/templates/kh_yasin/ftmyn/kh.framework.php on line 20

Notice: Undefined variable: KH_TEMPLATE_MODULE_STYLES in /var/www/html/fa/templates/kh_yasin/component.php on line 27
احکام تفصیلی مربوط به "نمازهای مستحبّی" (مطابق با فتاوای آیت الله سیستانی)
Logo

احکام تفصیلی مربوط به "نمازهای مستحبّی" (مطابق با فتاوای آیت الله سیستانی)

 

احکام تفصیلی مربوط به

"نمازهای مستحبّی"

مطابق با فتاوای حضرت آیت الله سیستانی

 

نمازهای مستحبّی دارای احکام متنوّعی است که در مسائل ذیل به بعضی از آنها اشاره می­شود.

 

حکم ایستاده، نشسته و خوابیده خواندن نمازهای مستحبّی

مسئله 1)

نمازهای مستحبّی چه نوافل شبانه روزی و چه غیر آن را می‏شود نشسته خواند، هر چند در حال اختیار و لازم نیست در این حال، هر دو ركعت را یك ركعت حساب كند و اگر خواست هر دو ركعت را یك ركعت حساب كند، بنابر احتیاط واجب، بار دوّم را به نیّت رجاء انجام دهد مثلاً نافله مغرب را که چهار رکعت با دو سلام است، رجائاً چهار رکعت دیگر با دو سلام هم، به آن اضافه کند که مجموعاً هشت رکعت می‌شود و یا نماز وتر را که یک رکعت است، یک بار دیگر هم رجائاً بخواند.

مسئله 2)

بهتر است فرد نمازهای مستحبّی چه نوافل شبانه روزی و چه غیر آن را ایستاده بخواند به جز نافله عشا (وتیره) كه بنابر احتیاط واجب، باید نشسته خوانده شود.

مسئله 3)

نمازهای مستحبّی را در حال اضطرار و عدم تمکّن می‌توان خوابیده به پهلوی راست یا چپ یا خوابیده به پشت (بر حسب وظیفه) به جا آورد و در این حال رکوع و سجده با اشاره سر انجام می‌شود و امّا در حال اختیار جواز آن محلّ اشکال است لکن انجام آن به عنوان رجاء نه به قصد ورود اشکال ندارد.

مسئله 4)

در نماز مستحبّی (غیر از وتیره) جايز است يك ركعت آن را ايستاده و ركعت ديگر را نشسته به جا آورد بلكه جايز است بعض ركعت را ايستاده و بعض آن را نشسته انجام دهد.

مسئله 5)

هر گاه نماز مستحبّی را نشسته بخواند و مقداری از آخر سوره مثلاً يك آيه يا دو آيه را باقی بگذارد سپس برخیزد و باقیمانده سوره را بخواند و از حال ایستاده به رکوع رود و نماز را ادامه دهد، در حکم نماز ايستاده محسوب شده و ثواب نماز ایستاده را دارد.

 

حکم خواندن نماز مستحبّی در حال راه رفتن یا در حال سواری با وسیله نقلیه

مسئله:

نماز مستحبّی را می‌توان در حال راه رفتن خواند همچنین می‌شود نماز مستحبّی را در حال سواری در ماشین، قطار، هواپیما، کشتی و مانند آن به جا آورد و در این دو صورت استقرار بدن در حال نماز لازم نیست و نمازگزار برای انجام رکوع و سجده با سر اشاره می نماید.

 

حکم رعایت قبله در نمازهای مستحبّی

مسئله 1)

اگر انسان در حال راه رفتن یا سواری نماز مستحبّی بخواند، لازم نیست قبله را رعایت نماید و امّا در حال استقرار بنابر احتیاط واجب باید آن را رو به قبله بخواند و مراد از رو به قبله بودن در نماز ایستاده، نشسته و خوابیده در فصل احکام قبله گذشت.

مسئله 2)

نمازهایی را که در زمان حضور امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف واجب است مثل نماز عید فطر و عید قربان، رعایت قبله در آن لازم است هر چند در زمان حاضر مستحب محسوب شوند و امّا آنچه از نمازهای مستحبّی که به واسطه نذر و مانند آن بر فرد واجب شده است، چنانچه آن را در حال راه رفتن یا سواری بخوانند رعایت قبله در مورد آن لازم نیست.

مسئله 3)

خواندن نماز مستحبّی در خانه كعبه و بر بام آن، اشكال ندارد، بلكه مستحب است در داخل خانه مقابل هر ركنی دو ركعت نماز بخوانند.

 

حکم خواندن نمازهای مستحبّی با تیمّم

مسئله:

كسی كه نمی‏تواند وضو بگيرد يا غسل كند، جايز است نمازهای مستحبّی را كه وقت معيّن دارد مثل نافله‏های شبانه روزی و از برطرف شدن عذرش تا آخر وقت آن مأیوس است با تيمّم بخواند، ولی اگر مأيوس نباشد و احتمال عقلایی دهد كه تا آخر وقت آنها عذر او بر طرف می‏شود، احتياط لازم آن است كه آنها را در اول وقتشان به جا نياورد و امّا نمازهای مستحبّی كه وقت معيّن ندارد مثل نماز جعفر طیّار در صورتی كه نمی‏تواند وضو بگيرد يا غسل كند (بر حسب وظیفه) ، مطلقاً می‏تواند با تيمّم نماز بخواند.

 

عدم مشروعیّت اذان و اقامه در نمازهای مستحبّی

مسئله:

گفتن اذان و اقامه برای نمازهای مستحب، مشروع نیست ولی پیش از نماز عید فطر و قربان در صورتی كه با جماعت بخوانند، مستحب است سه مرتبه بگویند: الصَّلاةَ.

 

حکم خواندن سوره در نمازهای مستحبّی

مسئله:

در بعضی از نمازهای مستحبّی مثل نماز وحشت (لیلة الدفن) كه بعد از حمد، سوره مخصوصی دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد، باید همان سوره را بخواند و امّا در نمازهای مستحبّی که بعد از حمد سوره خاصّی برای آن وارد نشده است، نمازگزار می‌تواند خواندن سوره را ترک نماید یا در اثناء خواندن سوره، آن را رها نموده و بقیه سوره را نخواند و به رکوع برود، هر چند آن نماز به واسطه نذر كردن بر فرد واجب شده باشد، همچنین خواندن دو یا چند سوره بعد از حمد در نمازهای مستحبّی جایز است ولی چنانچه بخواهد در نماز مستحبّی در اثناء خواندن یک سوره به سوره دیگری عدول نماید، حکم آن در مسأله بعد بیان خواهد شد.

 

حکم عدول از یک سوره به سوره دیگر در نماز مستحبّی

مسئله:

بنابر احتیاط واجب، در نمازهای مستحبّی مثل نوافل یومیه، عدول از یک سوره به سوره دیگر پس از رسیدن به نصف سوره، ترک شود بلکه اگر مشغول خواندن سوره­  «قُلْ هُوَ اللهُ‏ أَحَد» یا «قُلْ یا أَیُّها الْكافِرُوْنَ» در نماز مستحبّی شده باشد، احتیاط واجب آن است که از این دو سوره به سوره دیگری عدول نکند هر چند به نصف سوره نرسیده باشد.

 

حکم خواندن سوره­ های سجده­ دار در نماز مستحبّی

مسئله:

خواندن سوره‌های سجده دار در نماز مستحبّی جایز است و نمازگزار بعد از خواندن آیه سجده، سجده تلاوت را در اثناء نماز انجام می­دهد و سپس نماز را ادامه می‌دهد و نماز مستحبّی صحیح است.

 

در نماز مستحبّی، بنابر احتیاط واجب، زن جلوتر از مرد یا مساوی مرد نماز نخواند بلکه عقب ­تر بایستد

مسئله:

اگر زن و مرد ­بخواهند در یك مكان نماز مستحبّی بخوانند، بنابر احتیاط لازم، باید زن عقب­تر از مرد بایستد و این عقب ایستادن، حداقل به مقداری باشد كه جای سجده او برابر جای دو زانوی مرد در حال سجده باشد.

 بنابراین چنانچه مرد و زن می‌خواهند در یک مکان نماز بخوانند، زن در نماز بنابر احتیاط لازم نباید مساوی مرد یا جلوتر از او بایستد مگر آنکه بین مرد و زن نمازگزار دیوار یا پرده یا چیز دیگری باشد كه عرفاً حائل و مانع محسوب شود یا بین آنها بیش از ده ذِراع‌ فاصله باشد و توضیح کامل این حکم در فصل مکان نمازگزار شرط ششم بیان شد.

 

حکم خواندن نماز مستحبّی در مسجد و أفضلیّت إخفاء آن

مسئله:

بعید نیست خواندن نمازهای مستحبّی برای مردان در مساجد أفضل از خواندن آنها در منزل و مانند آن باشد لکن مخفیانه انجام دادن نمازهای مستحبّی أفضل از انجام آشکار آنها است و حکم خواندن نماز در مسجد برای بانوان در مسأله (1173) رساله جامع بیان شده است.

 

حکم خواندن نماز مستحبّی برای کسی که نماز قضا دارد

مسئله:

كسی كه نماز قضاء دارد، می­تواند نماز مستحبّی بخواند. لکن تأخیر در خواندن نماز قضای واجب به مقداری که عرفاً کوتاهی و سهل انگاری و تسامح در فارغ نمودن ذمّه محسوب گردد جایز نیست.

 

حکم خواندن قضای نوافل شبانه روزی

مسئله 1)

اگر فرد نوافل شبانه روزی (نافله‌های یومیه) را در وقت مقرّر شده برای آن نخواند مستحب است قضای آن را به جا آورد البتّه قضای نمازهای مستحبّی که در حال بیماری از انسان فوت شده تأکید نشده است و اگر فرد از خواندن قضای نوافل شبانه روزی عاجز و ناتوان باشد مستحب است به ازای هر دو رکعت یک مدّ صدقه به فقیر بدهد و اگر این مقدار را هم تمکّن ندارد مستحب است یک مدّ برای نوافل شبانه و یک مدّ برای نوافل روزانه به فقیر صدقه بدهد.

مسئله 2)

مستحب است تعجيل در قضاء نوافل شبانه‌روزی و أفضل آن است كه قضاء نوافل شب را در شب و قضاء نوافل روز را در روز به جا آورند.

 

حکم خواندن نماز مستحبّی به جماعت

مسئله:

فرد نمی­تواند نماز مستحبّی را که از ابتدا مستحب بوده است با جماعت بخواند هر چند اطلاق این حکم در بعضی از موارد، بنابر احتياط واجب می­باشد ولی نماز استسقاء‌ كه برای آمدن باران خوانده‌ می­شود،‌می‏توان آن را با جماعت خواند و همچنين می‏توان نمازی را كه واجب بوده و به جهتی مستحب شده است با جماعت خواند مانند نماز عيد فطر و قربان كه در زمان حضور امام عليه‏السلام واجب بوده و به واسطه غایب شدن ايشان، مستحب می‏باشد.

 

حکم شکستن نماز مستحبّی

مسئله:

شکستن نماز مستحبّی جایز است هر چند احتیاط مستحب آن است که نمازگزار آن را در حال اختیار نشکند.

 

حکم آشامیدن آب در اثنای نماز مستحبّی برای کسی که می­ خواهد روزه بگیرد

مسئله:

كسی كه می‏خواهد روزه بگیرد، اگر پیش از اذان صبح، نماز مستحبّی بخواند و تشنه باشد، چنانچه بترسد كه اگر نماز را تمام كند صبح شود، در صورتی كه آب روبروی او در دو سه قدمی باشد می­تواند در بین نماز آب بیاشامد امّا باید كاری كه نماز را باطل می‏كند مثل رو گرداندن از قبله انجام ندهد. 

 

حکم ترک سهوی رکن در نماز مستحبّی

مسئله:

اگر نمازگزار در نماز مستحبّی رکنی را سهواً ترک نماید و تدارک آن ممکن نباشد به اینکه محلّ تدارک آن فوت شود نمازش باطل می‌شود، به عنوان مثال اگر در نافله مغرب در هنگام خواندن تشهّد یا بعد از سلام نماز متوجّه شود که دو سجده رکعت اول را انجام نداده است، نمازش باطل است.

 

حکم زیاد کردن سهوی رکن در نماز مستحبّی

مسئله:

اگر در نماز مستحبّی سهواً رکن را زیاد نماید نمازش باطل نمی‌شود به عنوان مثال اگر در نافله ظهر  در یک رکعت سهواً دو رکوع انجام دهد، نماز نافله باطل نمی‌شود.

 

حکم فراموشی یکی از  أعمال نماز مستحبّی

مسئله:

اگر نمازگزار یكی از كارهای نافله را فراموش كند و موقعی یادش بیاید كه مشغول ركن بعد از آن شده، باید كار فراموش شده را انجام دهد و دوباره آن ركن را به جا آورد و در این حال زیادی رکن، نماز مستحبّی را باطل نمی­کند مثلاً اگر نمازگزار در نافله صبح در ركوع یادش بیاید كه قرائت (حمد و سوره) را نخوانده، باید برگردد و آن را بخواند و دوباره به ركوع برود و در این حال زیادی رکوع نافله را باطل نمی‌کند. همچنین اگر در نافله صبح رکوع را فراموش کند و در سجده دوم یادش بیاید باید برگردد و رکوع را بجا آورد و دوباره دو سجده را انجام دهد و زیادی دو سجده نافله را باطل نمی‌کند، شایان ذكر است اگر برگشتن و به جا آوردن جزء فراموش شده مستلزم زیادی ركعت باشد مشمول حكم مذكور نخواهد بود مثلاً اگر در ركعت دوم یادش بیاید كه قرائت در ركعت اول را فراموش كرده است، محلّ تدارك آن فوت شده است زیرا در این صورت، انجام قرائت و آنچه بعد از آن است موجب زیادی ركعت در نماز می‌شود.

 

حکم شک در خواندن نماز مستحبّی

مسئله:

اگر شك كند كه نماز مستحبّی را خوانده یا نه، چنانچه آن نماز مثل نماز جعفر طیّار وقت معیّن نداشته باشد، بنا بگذارد كه نخوانده است و همچنین است اگر مثل نافله یومیه وقت معیّن داشته باشد و پیش از گذشتن وقت شك كند كه آن را به جا آورده یا نه، ولی اگر بعد از گذشتن وقت آن شك كند كه نماز را خوانده است یا نه، به شك خود اعتنا نكند.

 

حکم شک در تعداد رکعات نماز مستحبّی

مسئله:

اگر در شماره ركعت­های نماز مستحبّی شك كند، چنانچه طرف بیشتر شك نماز را باطل می‏كند، بنا را بر كمتر بگذارد مثلاً اگر نمازگزار در نافله صبح شك كند كه دو ركعت خوانده یا سه ركعت، بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شك نماز را باطل نمی‏كند، مثلاً شك كند كه دو ركعت خوانده یا یك ركعت، به هر طرف شك عمل كند، نمازش صحیح است ولی اگر در نماز وتر در تعداد ركعات شك كند احتیاط آن است كه آن را اعاده نماید.

 

حکم گمان در تعداد رکعات نماز مستحبّی

مسئله 1)

بنابر احتیاط واجب، حكم گمان در نمازهای مستحبّی نسبت به ركعات مثل حكم یقین است، به این معنا که نمازگزار مخیّر نیست بنا را بر کمتر یا بیشتر بگذارد بلکه بنابر احتیاط واجب باید به گمان خویش عمل کند مگر آنکه عمل نمودن بر طبق گمان باطل کننده نماز باشد، به عنوان مثال اگر نمازگزار در نافله صبح گمان دارد که یك ركعت خوانده باید بنابر احتیاط واجب یك ركعت دیگر نیز بخواند و چنانچه گمان دارد دو رکعت خوانده، بنا را بر همان دو رکعت می‌گذارد و بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند بنا را بر یک رکعت گذاشته و  یك ركعت دیگر هم بخواند.

مسئله 2)

اگر در نماز مستحبّی دو ركعتی گمانش به سه ركعت یا بیشتر برود، به گمان خویش اعتنا نكند و نمازش صحیح است. مثلاً اگر نمازگزار در نماز غفیله گمان دارد که سه رکعت خوانده، لکن احتمال عقلایی هم می‌دهد که دو رکعت خوانده باشد بنا می‌گذارد که دو رکعت خوانده است.

 

حکم شک در انجام افعال یا اذکار نماز مستحبّی

مسئله:

اگر در یكی از كارهای نافله شك كند، خواه ركن باشد یا غیر ركن، چنانچه محلّ آن نگذشته باید به جا آورد و اگر محلّ آن گذشته به شك خود اعتنا نكند و معنای گذشتن محلّ، در فصل شک‌هایی که نباید به آنها اعتناء کرد، مورد اولِ آن بیان شد.

 

حکم گمان در افعال نماز مستحبّی

مسئله:

گمان در افعال نماز مستحبّی حكم شك در افعال نماز مستحبّی را دارد و توضیح آن در مسأله ‌(1701) رساله جامع بیان شده است.

 

حکم سجده سهو یا سجده فراموش شده در نماز مستحبّی

مسئله:

اگر در نماز نافله كاری كند كه برای آن در نماز واجب، سجده سهو واجب می‏شود، یا یك سجده را فراموش نماید و محلّ تدارک آن فوت شود، لازم نیست بعد از نماز سجده سهو یا قضای سجده را به جا آورد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] متن اصلی رساله جامع، از م 2244 تا م 2275 – و خلاصه بحث را میتوانید در  توضیح المسائل جامع،ج 1، فصل نمازهای مستحبی، از م1847 به بعد ملاحظه نمایید.

 

مدارک تمام مطالب و پاسخ به مسائلی که در این سایت می بینید در ارشیو مجموعه موجود است و در صورت لزوم قابل ارائه است