1) نماز و روزه ی دانشجویان در محل تحصیل مطابق با فتوای مقام معظم رهبری (مدّ ظله العالی) :

الف) قصد دهه نماید

ب) 30 روز مردّد در آن مکان باقی بماند، بعد از روز سی‌ام...

ج) اقامت دانشجو در محل تحصیل به گونه ای است که عرفاً مسافر محسوب نمی شوند:

در تمام موارد فوق نماز تمام و روزه صحیح است.

د) غیر از موارد فوق، در مدّت زمان تحصیل، عرفاً کثیرالسفر هم نباشد:

نماز شکسته و روزه حرام است.

ه) غیر از موارد فوق، در مدّت زمان تحصیل، عرفاً کثیرالسفر هم باشد:

صورت اول: دانشجویان غیر بورسیه

احتیاط واجب آن است که در محل تحصیل و رفت و برگشت برای تحصیل، نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند و روزه را در ماه رمضان بگیرد و پس از ماه رمضان قضای روزه را در وطن بجا آورد، در هر حال می تواند در این مسأله با رعایت الأعلم فالأعلم به مرجع جامع الشرایط دیگری رجوع کند. البته اگر ده روز در جائی توقف نماید، در سفر اول نماز شکسته و روزه صحیح نیست.

صورت دوم: دانشجویان بورسیه

اگر تحصیل علم همراه با وارد شدن در جمعی باشد که عنوان آن جمع، عنوان حرفه است؛ مانند طلبه که از همان ابتدای تحصیل، بر او عنوان "روحانی" صدق می کند، یا دانشجویان دانشگاه افسری که بعد از گذراندن چند ماه تمرین و تعلیم در دانشگاه، سردوشی می گیرند و به آنها "افسر" گفته می شود، این نوع تحصیل جزء حرفه محسوب می شود و در سفر تحصیلی باید نماز را تمام بخوانند و روزه بگیرند.

توضیح کثیرالسفر برای دانشجویان:

اگر سفر حدود سه ماه ادامه دارد و در طول هفته _ غیر تعطیلات _ به جهت تحصیل مسافر است و یا اگر مدت تحصیل طولانی باشد مثلاً یک سال و در هر ده روز حداقل یک سفر تحصیلی دارد، کثیرالسفر محسوب می شود. [1] 

 

2) نماز و روزه ی دانشجویان در محل تحصیل مطابق با فتوای آیت الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

الف) قصد دهه نماید

ب) 30 روز مردّد در آن مکان باقی بماند، بعد از روز سی‌ام ...

ج) چنانچه محل تحصیل دانشجو مقر و وطن موقت وی محسوب شود

د) در مدت زمان تحصیل، عرفاً کثیرالسفر باشد:

در تمام موارد فوق نماز تمام و روزه صحیح است.

ه) غیر موارد فوق:

نماز شکسته و روزه حرام است.

معنای وطن موقّت:

جایی را که انسان محلّ زندگی خود یا مقرّ کاری یا تحصیلی خویش قرار داده است - هرچند قصد نداشته باشد که همیشه در آنجا بماند - چنانچه به گونه ای باشد که عرف او را در آنجا مسافر نگویند، طوری که اگر موقّتاً ده روز یا بیشتر، جای دیگری را محلّ زندگی خود قرار دهد، باز هم عرف، محلّ سکونت و زندگی اش را جای اوّل (مقرّ موقّت) بگویند، آنجا برای او، وطن محسوب می شود که آن را «وطن موقّت» می‌نامند؛ مثلا حداقل یک سال و نیم بماند.

شایان ذکر است در دو هفتۀ اوّل، در صورتی که قصد اقامت ده روز در وطن موقّت را ندارد، بنابر احتیاط واجب، نمازش را هم شکسته و هم تمام بخواند و بعد از آن نمازش در آنجا تمام است. [2] 

معنای کثیرالسفر:

 برای کثیرالسفر سه امر معتبر است و با وجود این سه شرط، نماز فرد تمام است:

شرط اول: بخواهد برای مدّت قابل توجهی ادامه دهد که به فتوای ایشان حداقل 6 ماه از یکسال یا در زمان 2 سال یا بیشتر هر سال مدت 3 ماه باشد. و فرقی ندارد این مدت پیوسته بوده یا مثلا یک ماه در بین آن فاصله باشد.

شرط دوم: باید ضابطه و معیار سفرهایش به شرح ذیل باشد: (یکی از 3 ضابطه)

‌ضابطه هفتگی: سه بار یا سه روز در هفته در سفر باشد.

‌ضابطه ماهانه: حداقل 10 روز در ماه در سفر باشد؛ هر چند این ده روز در ضمن دو یا سه سفر باشد.

‌ضابطه عددی: 10 بار در هر ماه در 10 روز مختلف در سفر باشد، هر چند سفر در حدّ چند ساعت باشد.

شرط سوم: کثرت سفر (زیاد سفر کردن) به فعلیّت برسد و قبل از آن بنابر احتیاط واجب نمازش را هم تمام و هم شکسته بخواند. لذا دانشجویی که عنوان کثیر السفر بر وی بار می‌شود، دو هفته ی اول را بنابر احتیاط واجب جمع بخواند و از هفته سوم کامل می باشد. [3] 

 

3) نماز و روزه ی دانشجویان در محل تحصیل مطابق با فتوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدّ ظله العالی) :

1- چنانچه سفر به محلّ تحصیل یا تدریس براى مدّت قابل ملاحظه اى، مثلا یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند در حکم وطن است و نماز و روزه در آن تمام مى باشد، ماندن ده روز پى در پى در آن شرط نیست.

2ـ کسانى که از وطن خود هفته اى سه روز یا بیشتر به محلّ تحصیل مى روند و این کار براى مدّت قابل ملاحظه اى (مثلا یک سال یا بیشتر) ادامه دارد، آن محلّ نیز به حکم وطن آنها است.

3ـ کسانى که یک یا دو روز براى تحصیل به محلّى مى روند و باز مى گردند، نماز و روزه آنها شکسته است.

4ـ هرگاه در ایّام تعطیلى براى انجام کارهاى دیگرى غیر از تحصیل، به محلّ تحصیل برود، همان احکام بالا درباره او جارى مى شود.

5ـ  کسانى که به مدّت یک ماه یا بیشتر همه روزه به جایى به اندازه مسافت شرعیّه مى روند و باز مى گردند، حکم کثیرالسّفر را دارند.

6ـ کسانى که همه روزه یا حدّاقل سه روز در هفته به محلّ تحصیل یا تدریس مى روند، یعنى صبح به محلّ تحصیل یا تدریس مى روند و عصر باز مى گردند و این کار مدّتى ادامه مى یابد، کثیرالسفر محسوب مى شوند و نماز و روزه آنها در آن محل و به هنگام رفت و برگشت تمام است.

7ـ دانشجویان یا معلّمان مشمول بند یک و دو، در صورتى که بخواهند روزه آن روزى که به محلّ تحصیل یا تدریس سفر مى کنند درست باشد، یا باید طورى بروند که قبل از ظهر به محلّ تحصیل یا تدریس برسند، و نیّت روزه کنند، یا بعد از ظهر از وطن خود حرکت کنند، تا روزه آنها مشکلى پیدا نکند.

8 ـ بعد از فراغت از تحصیل یا تدریس و کارهاى مربوط به امتحان و پایان نامه و امثال آن، در صورتى که به آن محلّ بروند، دیگر حکم وطن آنها را ندارد، مگر این که قصد داشته باشند.

حالات ذیل از مصادیق کثیر السفر می‌ باشد:

1) در مدت زمان يک ماه، هر روز (هر چند بدون جمعه ها) رفت و آمد کند.

2) در مدت زمان 45 روز، 5 روز در هفته رفت و آمد کند.

3) در مدت زمان دو ماه و بيشتر، حداقل سه روز در هفته (يا 12 روز در ماه) رفت و آمد کند.

4) در مدت حداقل دو ماه و کمتر از دو سال، حداقل سه روز در هفته در جایی بماند.

شایان ذکر است در سفر اول، بنا بر احتياط مستحب دو سه روز اول، نماز شکسته را هم ضميمه کند. ولی چنانچه کثير السفر، 10 روز بين سفرهايش فاصله بيفتد، در سفر اول نمازش شکسته است. [4] 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] رساله ی نماز و روزه، ص81، م484 و 485 / رساله آموزشی، ج1، درس51، نمازهای یومیه (17)، نماز مسافر «1»، مورد هفتم: سفر شغلی، ص204، مورد ششم و هفتم / احکام نماز مسافر (جامع)، م153 / سایت استان ها، ویژه نمایندگان معظم له، سوالات شماره: 1389952 و 1350353 و 1352515

[2]  توضیح المسائل جامع، ج1، ص633، م1764

[3] توضیح المسائل جامع، ج1، ص625، م1741

[4] سایت رسمی معظم له، بخش استفتائات / استفتاء خصوصی از معظم له