حکم شرعی استفاده از ژلاتین مطابق با فتوای مراجع تقلید

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی):

به طور کلّی تبديل مواد حيوانی حلال گوشت يا حرام گوشت به ژلاتين، استحاله نيست. [1] شایان ذکر است؛ ژلاتین تهیه شده از اجزای حیوانات حرام گوشت حرامند و صرف تجویز پزشک موجب حلال شدن آن نمی گردد مگر اینکه علاج منحصر در استعمال آن است و عدم استعمال منجر به مرگ یا چیزی نزدیک  آن می شود که به مقدار رفع ضرورت جایز است. [2]

 

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله تعالی):

اگر حقیقت شیء نجس - عرفاً - طوری عوض شود که به صورت شیء دیگر - که از اعیان نجس (چیزهایی که عین نجس هستند) نیست - در آید، پاک می‌شود؛ به تعبیر دقیق‌تر، تبدیل صورت نوعی شیء - عرفاً - به شیء پاک دیگر، استحاله نام دارد. چند مثال:

1. چوب نجس بسوزد و خاكستر یا دود گردد. 2. سگ در نمكزار فرو رود و نمک شود. 3. گیاه، آب و املاح نجس را جذب نموده و آنها را تبدیل به گُل یا برگ یا میوه نماید. 4. حیوان حلال گوشت، آب نجس یا غذای نجس را بخورد و در بدن او تبدیل به ادرار یا سرگین یا عرق و مانند آن گردد.

امّا اگر تغییر و تبدیل به گونه‌ای باشد که جنس شیء عوض نشود بلکه تنها اسم یا صفت آن عوض شود، پاک نمی‌گردد، به عنوان مثال:

1. اگر گندم نجس را آرد كنند یا از آن نان بپزند، این تغییر فیزیکی استحاله محسوب نمی‌شود و نان یا آرد مذکور نجس است. 2. اگر آب مطلق یا مضاف نجس یا عین نجس مثل ادرار را تبخیر نموده و سپس بخار مذکور را تقطیر نمایند، مایع پدید آمده نجس است البتّه اگر بخار مذکور قبل از تبدیل شدن به قطرات مایع به بدن یا لباس یا سایر اشیاء برخورد نماید آنها را نجس نمی‌کند.

لذا اگر می دانيد از حيوان گرفته شده و از تذکيه شرعی آن مطمئن نیستید، خوردن آن جايز نيست حتی ـ بنا بر احتیاط واجب ـ اگر از استخوان های حيوان فراهم شده باشد.

بلی اگر علم و يقين داشته باشيم که مواد آن استحاله شده و در ضمن عمليات شيميايی دگرگون شده است خوردن آن مطلقا اشكال ندارد. اما اين امر ثابت نشده است؛ بلکه شیء نجسی كه معلوم نیست استحاله شده یا نه، نجس و خوردن آن حرام است.

شایان ذکر است، چنانچه بدانید از خوک است، ارشاد جاهل واجب و اگر از میته غیر خوک است، ارشاد لازم نیست. (البته از باب "قُو أَنفُسَکُم وَ أهلیکُم ناراً"، به نزدیکان و خانواده اعلام نمایید) [3]

 

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی (حفظه الله تعالی):

خیر این مقدار تغییر موجب استحاله نیست و در فرض مذکور، خوردن آن حرام است. [4]

 

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (حفظه الله تعالی):

در فرض سؤال که يقين دارید ژلاتين از ماده حرام و نجس گرفته شده، استحاله صدق نمی کند، و خوردن آن شکلات یا... جایز نیست. اما راه ديگري براي حلّيت و طهارت آن وجود دارد.

سؤالی از معظم له شد که منظور از راه ديگر چيست؟ در جواب فرمودند:

ممکن است در ژلاتين نتوان استصحاب حکم همان موضوع را کرد، زيرا ژلاتين ماده اي غير از مواد اوليه آن باشد. ولي در عين حال فتواي ما احتياط در ترک استفاده از اين نوع ژلاتين است.

شایان ذکر است، مصرف ژلاتین هایی که مطمئن هستید از حیوان حلال گوشت ذبح شرعی شده گرفته اند، اشکال ندارد ولی از غیر آن اجتناب کنید مگر در موارد ضرورت قطعیه. [5]

 

حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی (حفظه الله تعالی):

سلام در فرضِ سؤال خوردنِ آن حرام است و آنچه می گویند صحیح نیست. (لذا استحاله نمی شود.) [6]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 [1] ولی اگر ژلاتين دارای قسم حلال و حرام باشد و انسان نداند از کدام قسم است، محکوم به حليت است.

[2] سایت استانها، بخش سوالات نمایندگی ها ، شماره استفتاء: 502993 / منتخب المسائل، ص102، م405 و 406 / پاسخ های آیت الله کریمی، ص165 و 166، س20274 و 21285 /   جزوه پرسش های متداول معظم له، احکام خوردنی ها و آشامیدنی ها / سایت لیدر، استفتائات جدید(بهمن ماه) / استفتاء خصوصی ار معظم له،  کد پیگیری: gUBOsn۹AbY و gUBOsn9AbY /

[3] الفقه للمغتربین، الباب الثانی: فقه المعاملات، الفصل الاول: المأکولات و المشروبات، ص105، م178 / همان، ص109، م190 / العروة الوثقی، ج1، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات، الرابع / منهاج الصالحین، ج1، کتاب الطهارة، الفصل الرابع: فی المطهرات، ص147، الرابع، قبل از م488 / ملحقا منهاج الصالحین، م30 / توضیح المسائل جامع، ج1، ص88، م204 و 206 /  استفتائات آیت الله سیستانی ، دفتر قم، ص61 /  سایت کلیشه (سایت اختصاصی آیت الله سیستانی)، بخش "استفتائات نجف"، با استفاده از س 45044 و س 45012 و س 45007 و س45051 و س22048 و س 22084 و س 60284 و همچنین بخش "ایمیل های نجف" و همچنین بخش "کلیشه"

[4] استفتاء خصوصی مکتوب از معظم له، سوال شماره 42226 و سوال شماره 43091

[5] احکام ویژه (600 مسأله مورد نیاز)، ص86، م252 / پیک احکام، جلسات هفتگی معظم له با اعضای دفتر استفتائات، پیک 17، ص2، س7 / استفتائات،ج1، فصل چهارم: احکام مطهرات، ص33 و 34، س59 / سایت رسمی معظم له، بخش استفتائات

[6] استفتاء خصوصی از سایت معظم له