Notice: Use of undefined constant DS - assumed 'DS' in /var/www/html/fa/templates/kh_yasin/ftmyn/kh.framework.php on line 20

Notice: Undefined variable: KH_TEMPLATE_MODULE_STYLES in /var/www/html/fa/templates/kh_yasin/component.php on line 27
فقه و احکام سازمانی مطابق با فتاوای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی)
Logo

فقه و احکام سازمانی مطابق با فتاوای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی)

"استفتائاتی مهم و محل ابتلاء از مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله تعالی)

درباره فقه و احکام سازمانی"


 

 

 

 

1.کم کاری        

سؤال: چندین سال است در ادارۀ دولتی کار می کنم، ولی از آنجایی که گهگاه نتوانسته ام درست و صحیح دینم را ادا کنم و خودم را بدهکار میدانم. خواستم بدانم آیا میتوانم برای ادای دینم در یکی از ارگانها یا مساجد و یا درمانگاه های متعلق به مردم کار کنم یا اینکه حتما باید در همان سازمان کار کنم؟

یا اینکه آیا میتوانم پول کم کاری را حساب کنم و بپردازم یا نه؟

اگر میشود به چه حساب و کجا بپردازم؟

جواب: به همان سازمان که مدیون هستید باید ادا نمایید.

 

2.گزارش غیر واقعی و اضافه کاری

سؤال1: به کارکنان ادارات دولتی نسبت به اضافه کاری در غیر ساعات اداری وجهی می پردازند. اگر اضافه کاری در خلال ساعات اداری انجام شود، آیا میتوان وجه آن را دریافت کرد؟

جواب: تابع مقررات دولت اسلامی است و انجام دادن کارهای محوله در ساعات اداری حقوق جداگانه ندارد.

 

سؤال2: مدیر یکی از ادارات دولتی به کارکنان خود وجوهی بابت اضافه کاری ساعتی پرداخته است، ولی در حقیقت بعد از ظهرها کار اضافی انجام نگرفته... استدعا دارد بفرمایید دریافت وجوه مزبور از جهات شرعی چه صورت دارد؟

جواب: اگر در مقابل کاری داده می شود که انجام نمی گیرد جایز نیست بگیرند و اگر گرفته اند باید به دولت برگردانند.

 

سؤال3: اگر کارمندی هر ماه در حدود سی یا چهل ساعت در اداره اضافه کاری نماید، آیا جایز است مسئول اداره برای تشویق کارمندان، ساعات کاری آنان را دو برابر حساب کند؟

در صورتی که اشکال داشته باشد، اجرتی که برای اضافه کاری های قبلی گرفته شده چه حکمی دارد؟

جواب: نوشتن گزارش های غیر واقعی و دریافت پول در برابر ساعات اضافه ای که کاری در آنها انجام نشده جایز نیست و واجب است پول های اضافه ای که کارمند مستحق دریافت آنها نبوده، بازگردانده شود، ولی اگر قانونی وجود داشته باشد که به مسئول اداره اجازه دهد تا ساعات اضافه کاری کارمندی را که اضافه کاری انجام داده، دو برابر نماید جایز است این کار را انجام دهد و در اینصورت، دریافت اجرت توسط کارمند طبق گزارش که مسئول اداره از ساعات اضافه کاری او نوشته، جایز است.

 

3.خدمتگزاری بدون توقع

سؤال1: بعضی از مشتریان بانك برای انجام دادن سریع کارهایشان و دریافت خدمات بهتر، اموالی را به کارمندان بانك می بخشند، با توجه به اینکه اگر کارمندان بانك آن کارها را برای آنان انجام ندهند، چیزی به آنان نمی دهند، آیا در این حالت گرفتن آن مال جایز است؟

جواب: جایز نیست کارمندان در برابر انجام دادن کار مشتریان که برای آن استخدام شده اند و در برابر آن هر ماه حقوق دریافت می کنند، از مشتریان چیزی بگیرند و همچنین، بانك نباید کارمندان را در برابر انجام دادن کارهایشان با پول نقد یا غیر آن تطمیع کنند؛ زیرا این کار مستلزم فساد است.

سؤال2: چنانچه فردی از باب تشکر و قدردانی از کارمند، هدیه ای به او اهدا کند، حکمش چیست؟ هرچند آن کارمند بدون هیچگونه چشم داشتی، کاری را انجام داده باشد.

جواب: هدیه در محیط کار و از جانب ارباب رجوع، یکی از خطرناكترین چیزهاست و هرچه بیشتر از آن اجتناب کنید، به صرفه دنیا و آخرت شما خواهد بود.

فقط در یك صورت، دریافت آن جایز است و آن، این است که هدیه دهنده، با اصرار زیاد و با امتناع مأمور از قبولی، بالاخره به نحو آن را اهدا کند، آن هم بعد از انجام کار و بدون مذاکره و حتی توقع قبلی.

 

 .4غذا خوردن در وقت ادارى

سؤال: باتوجه به اینكه ساعات رسمى كار ممكن است حتى تا ساعت 2 / 30 طول بكشد، خوردن یك وعده غذا در اثنای كار در اداره چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر وقت زیادى نگیرد و منجر به تعطیلى كار ادارى نشود، اشكال ندارد.

 

5. قرآن و دعا خواندن در وقت كار

سؤال1: آیا قرآن و دعا خواندن در محل كار و وقت ادارى، در صورتی که در كار روزمره وقفه ای ایجاد نشود، جایز است؟ اگر جایز نیست و این جانب هم قبلاً انجام داده باشم تكلیفم چیست؟

جواب:  در فرض سؤال اشكال ندارد.

سؤال2: در هنگام نگهبانى )در صورتی که پست نگهبانى خطرى نداشته باشد، مثلاً، در ساختمان باشد) آیا شرعاً می توان حدیث یا آیاتى از قرآن كریم را حفظ كرد؟

جواب: اشكال ندارد.

 

6. نماز جماعت در ساعت كارى

سؤال:  آیا بر پایى نماز جماعت توسط كارمندان در ساعات رسمى جایز است؟

جواب:  باتوجه به اهمیت خاص نمازهاى یومیه و تأكید زیادى كه بر اقامۀ نماز در اول وقت شده است و باتوجه به فضیلت نماز جماعت، مناسب است كارمندان روشى را اتخاذ كنند كه بتوانند در خلال ساعات كار ادارى نماز واجب را به طور جماعت در اول وقت و در كمترین زمان بخوانند، ولى باید به گونه ای مقدمات این كار را فراهم كنند كه نماز جماعت در اول وقت بهانه و وسیله ای براى به تأخیر انداختن كارهاى مراجعه كنندگان نشود.

 

7. دغدغه حلال و حرام بودن حقوق

سؤال : این جانب كارمند هستم، اغلب اوقات بیكار هستم، خواهشمند است مرقوم بفرمایید كه حقوق مزبور برایم حلال است یا خیر؟

جواب:  اگر كارهاى پیشنهادى اداره را طبق مقررات انجام می دهید حقوق دریافتى حلال است.

 

8. پورسانت

اگر فرد شاغل در اداره اى (اعم از خصوصى و یا دولتى) كه وظیفۀ او تهیۀ جنس می باشد، علی رغم وجود مراكز مختلف، به آشنا مراجعه و شرط كند كه اگر كالا را از تو خریدارى كنم، درصدى از سود حاصله را شریك خواهم بود. در اینجا چند سؤال مطرح است.

سؤال1: این شرط، شرعاً چه حكمى دارد؟

جواب:  صورت شرعى ندارد و باطل است.

 سؤال2: دراین صورت، وجود مجوز رئیس یا مسئول بالاى تشكیلات دراین خصوص، حكم شرعى آن چیست؟

جواب: اجازه رئیس یا مسئول بالاى تشكیلات دراین باره به لحاظ اینكه فاقد وجاهت شرعى و قانونى است فاقد اعتبار می باشد.

سؤال3: اگر قیمتى بیش از آنچه جنس مذكور در عرف بازار دارد، توسط طرف قرارداد به اداره پیشنهاد و قرارداد منعقد گردد، چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر بیش از قیمت عادلانه بازار باشد یا به كمتر از آن بتوان جنس را از بازار تهیه نمود،

در این صورت، اصل قراردادى كه منعقد شده نافذ نیست.

 سؤال4: پرداخت سهمى كه بعضى از فروشندگان به مأمور خرید ادارات، علی رغم قیمت مندرج در فاكتور، می دهند، چه حكمى براى فروشنده و چه حكمى براى مأمور خرید دارد؟

جواب:  جایز نیست، و هرچه كه مأمور خرید دراین رابطه دریافت دارد باید به ادارۀ مربوطه اى كه از طرف آن مأمور خرید بوده، تحویل دهد.

سؤال5: اگر فرد مذكور، علاوه بر مسئولیت در اداره، بازاریاب شركتى هم باشد و در خرید اجناس اداره، براى آن شركت بازاریابى نماید. آیا می تواند درصدى به عنوان سود از آن شركت دریافت نماید؟

جواب: حق دریافت هیچ درصدى ندارد و هرچه دریافت كند باید به اداره مربوطه تحویل دهد و

اگر قراردادى كه منعقد می سازد خلاف غبطه و مصلحت ادارۀ باشد از اساس باطل است.

سؤال6: اگر فردى از طریق مسائل فوق، سودى به دست آورد، وظیفۀ شرعى او نسبت به این سود چیست؟

جواب: دریافت هاى غیرمشروع را باید به اداره مربوطه اى كه از طرف آن مأمور خرید بوده، تسلیم نماید.

 

9. صرفه جویی  و اسراف و تبذیر

سؤال1: گفته می شود كه استفاده از نیروى برق براى روشنایى بیشتر از مقدار نیاز، اسراف محسوب نمی شود، آیا این سخن صحیح است؟

جواب: شکى نیست كه استفاده و مصرف هر چیز حتّى نیروى برق و نور چراغ بیشتر از مقدارنیاز، اسراف محسوب می شود. آنچه صحیح است سخن منقول از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلّم است كه می فرماید:(( لا سَرَفَ فى خَیْرٍ((  در كار خیر، اسراف وجود ندارد.

سؤال2: زیاده روى در مصرف آب و برق درصورتی که موجب كمبودهایى در سطح عمومى شود چه حكمى دارد؟ به خصوص كه دولت اسلامى بر صرفه جویى تأكید کرده است.

جواب : زیاده روى به نحو غیر متعارف حرام است و چنانچه موجب اتلاف و ضرر باشد موجب ضمان است.

سؤال3: باتوجه به اینكه این جانب در یکی از ارگان هاى انقلابى مشغول خدمت هستم، خود احساس می کنم كه از حد متعارف، بیشتر آب مصرف می نمایم )استفاده شخصى می کنم(، آیا دراین صورت باید قیمت آب مصرفى اضافى را به نهاد مربوطه پرداخت نمایم یا نه؟

جواب : استفاده غیرمجاز یا خارج از حدّ مجاز از آب مصرفى ادارات و نهادهاى انقلابى و دیگر مراكز دولتى جایز نیست و موجب ضمان است.

سؤال4: اسراف و تبذیر در مصرف مهمات و خوراکی ها در جبهه به چه صورت است؟ باتوجه به این مسئله كه گاهى جمع آورى دقیق مهمات و خوراکی ها مصرف به علت گرما و نقل و انتقالات مشكل می باشد.

جواب : اسراف و تبذیر حرام است و اهمّ واجبات حفظ و نگهدارى مهمات و اشیاى مورد نیاز در جبهه هاست و تحمل هر زحمت و مشكلى در راه انقلاب اسلامى و پیشرفت آن بر کسانی که از هر فداكارى و جانبازى در این راه مضایقه ندارند آسان است. البته، هر كارى كه موجب آسیب و ضربه خوردن از ناحیۀ دشمن شود، ولو جمع آورى مهمات و غنایم باشد، حرام است.

 

10.ساعات كار و وقت ادارى

سؤال1: در بعضى از مراكز تعلیم و تربیت مشاهده می شود كه معلم یا مدیرى كه كارمند یکی از بخش هاى ادارى است، با موافقت مسئول ادارى مستقیم خود در ساعات رسمى كارش مبادرت به تدریس در مدارس دیگر می کند و علاوه بر حقوق ماهانه خود، اجرت این تدریس را هم دریافت می کند، آیا این كار و گرفتن اجرت در برابر آن جایز است؟

جواب:  موافقت مسئول مستقیم كارمند با تدریس او در اثنای ساعات رسمى كارش، تابع حدود اختیارات قانونى فرد مسئول است، ولى با این فرض كه كارمند دولت در برابر ساعات رسمى كارش هر ماه حقوق دریافت می کند، حق ندارد در برابر تدریس در مدارس دیگر در همان ساعات رسمى كارش حقوق دیگرى دریافت نماید.

سؤال2: اگر كارمندى در محل كار خود در اداره، ساعات بیكارى زیادى داشته باشد و مجاز نباشد كه در این ساعات در بخش هاى دیگر كار کند، آیا جایز است در اوقات بیكارى كارهاى شخصى مربوط به خودش را انجام دهد؟

جواب:  اقدام به انجام كارهاى شخصى در اثنای كار در محل كار، تابع مقررات و اجازه قانونى مسئول مربوطه است.

سؤال3: آیا جایز است كارمندان در اداره ها و مؤسسات دولتى اقامه نماز جماعت داشته یا مجالس عزادارى بر پا كنند؟

جواب:  اقامه نماز و بیان احكام و معارف و امثال آن در هنگام اجتماع براى نماز در خصوص ماه مبارك رمضان و سایر ایام الله مانع ندارد، مشروط بر اینكه حقوق مراجعین تضییع نشود.

سؤال4: در نزدیک اداره ما مسجدى وجود دارد، آیا جایز است در اثنای ساعات رسمى كار براى شركت در نماز جماعت به آنجا برویم؟

جواب:  خارج شدن از اداره براى رفتن به مسجد جهت شركت در نماز جماعت در اول وقت،در صورتی که نماز جماعت در خود اداره بر پا نشود، اشكال ندارد، ولى باید مقدمات نماز به گونه ای فراهم شود كه مدت غیبت از اداره در ساعات رسمى كار براى اداى فریضه نماز جماعت كاملاً كاهش پیدا كند.

سؤال5: ما در یك مؤسسه نظامى كارمی کنیم و محل كارمان در دو مكان جداگانه است و بعضى از برادران در مسیر رفتن از یك مكان به مكان دیگر كارهاى شخصى انجام می دهند كه وقت زیادى می گیرد، آیا براى انجام این كار ها باید اجازه گرفت یا خیر؟

جواب:  اشتغال به انجام كارهاى شخصى در ساعات رسمى مقرر براى كار، احتیاج به اجازه مسئول بالاتر، كه این حق را داشته باشد، دارد.

 

11.غصب و سرقت امكانات بیت المال

 سؤال1: شخصى مقدارى از اموال عمومى و بیت المال را ]به طور غصبى[ مصرف كرده، باتوجه به اینكه مقدار دقیق آن را نمی داند، براى برىءالذمه شدن تكلیفش چیست؟

جواب : اجناس برداشتى را ضامن است باید عین یا قیمت آن را به بیت المال برگرداند.

سؤال2: مقدارى از وسایل پادگان ... را خارج نمودم كه مقدارى از این وسائل را مجّاناً به دیگرى داده و وى از آ نها استفاده نموده و از بین رفته است و یا در حال استفاده می باشد.حال ... تكلیف چیست؟

جواب : وسایل مزبور را ضامن هستید؛ اگر موجود است باید برگردانید و اگر تلف شده یا ناقص شده قیمت زمان تلف یا ارش نقص را باید بپردازید و کسی که وسائل مزبور به دست او رسیده او نیز ضامن است.

 سؤال3: در زمان طاغوت یك عدّه افراد، از ]اداره اى مانند[ شركت نفت وسایلى ازقبیل سیم و لوله و آهن سرقت كرده اند و مال بعضى هم خیلى قابل اهمیت است. نسبت به این اشخاص راجع به این اموال چه می فرمایید؟

جواب : باید برگردانند.

 سؤال4: شوهر من در زمان طاغوت مقدارى از اجناس دولت را به منزل آورده حال كه تصمیم به عودت آن داریم آیا آن ها را حتماً باید به جاى اولش برگردانیم یا اینكه به پیشنماز محل تحویل دهیم؟

جواب : اگر از اموال دولتى است باید به دولت برگردد.

سؤال5: اگر فردى كه خودرو و یا موتور سیكلت یا سایر اموال نظامى در اختیارش است رعایت تمامى جوانب را نموده و باز هم وسیله تحویلى به سرقت برود، آیا باز هم ضامن خسارت است و متهم به سهل انگارى است؟

جواب : در صورتی که رعایت كلیه مقررات و ضوابط تعیین شده در جوانب احتیاطى را نموده باشد، ضامن نیست. لیكن، احراز عدم قصور یا تقصیر این قبیل متهمین با مراجع قضایى است.

سؤال6: در رابطه با سرقت اگر بعد از پرداخت خسارت، شىء مفقود شده پیدا شد، نسبت مالكیت آن شىء چگونه است و به چه كسى تعلّق دارد؟ به شخص پرداخت کنندۀ قیمت یا به سازمان سپاه؟

جواب:  به فرض پیدا شدن، مالكیت خودرو كماكان متعلق به سپاه است و عوض كه ضامن به سپاه پرداخت نموده حكم((بدل حیلوله)) را دارد كه در فرض پیدا شدن مال باید به صاحبش )ضامن( برگردد.

 

12.دریافت مزایا

سؤال1: این جانب فرمانده یکی از پادگان ها بودم و از مزایاى شغل آن پادگان كه 150 % بود استفاده می کردم.اكنون در قسمت دیگرى كه مزایاى آن نود درصد است انجام وظیفه می کنم آیا می توانم از مزایاى آن پادگان استفاده نمایم یا خیر؟ در صورت عدم جواز آنچه را كه دریافت نموده ام چه كنم؟

جواب : بستگى به مقررات پادگان دارد و با فرض تغییر رسمیت، فقط می توانید از مزایاى سِمَت فعلى استفاده كنید و اگر چیزى زاید بر آن دریافت نمودید باید مسترد نمایید.

سؤال2: این جانب نیروى فنى سپاه می باشم كه داراى مزایاى مخصوص فنى هستم. اكنون به كار ستادى )دفتر فرماندهى و نیروى انسانى( كه داراى مزایاى كمترى است مشغول هستم. آیا می توانم از مزایاى فنى استفاده كنم یا خیر؟ در صورت عدم جواز آن مقدارى كه دریافت نموده ام چه كنم؟

جواب : همان حكم مسئلۀ قبل را دارد.

سؤال3: کسی که مشكل اقتصادى دارد، یا می خواهد ماشین یا خانه ای خریدارى كند، آیا جایز است از بیت المال استفاده كند و بعد از رفع مشكل، جبران بیت المال كند؟

جواب: استفاده از بیت المال براى كارهاى شخصى جایز نیست.

13.کم کاری كارمند دولت

استفتا:  كارمندى كه چندین بار كار محوله را صحیح و كامل انجام نداده، ولى حقوقش را دریافت كرده، بفرمایید چگونه باید جبران نماید؟

جواب:  هر مقدار ضرر زده ضامن است و هر مقدار کم کاری داشته به نسبت حقوقش ضامن است و باید به حساب اداره برگرداند، یا كار را جبران كند.[1]

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] استفتائات، ج2، ص540، س50 / همان، ص260، س94 / همان، ص536، س43 / همان، ص537، س46 / استفتائات (منتشر نشده) از محضر مقام معظم رهبرى دام ظله العالی /  سایت استانها، ویژه نمایندگان مقام معظم رهبری، بخش سوالات نمایندگی ها / استفتاء خصوصی از معظم له

مدارک تمام مطالب و پاسخ به مسائلی که در این سایت می بینید در ارشیو مجموعه موجود است و در صورت لزوم قابل ارائه است