مــطـابــق بـا فــتــاوای مــراجــع مــعــظم تــقــلــیــد

 

تعریف نانخور (مدت زمانی که به میهمان نانخور گفته می‌شود)

سؤال 1.

میهمان در چه صورت نانخور میزبان محسوب می‌شود؟

جواب:

مرحوم امام خمینی:

لازم است میهمان قصد داشته باشد تا مدتی [1] نزد میزبان باقی بماند تا به او نانخور گفته شود.

مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای:

فطره ميهمان يك شبه بر عهده خودش مى‌‌باشد.

آیات عظام اراکی، صافی گلپایگانی، مرحوم گلپایگانی، نوری همدانی:

صدق انفاق فعلی کافی است.

آیة الله بهجت:

ملاک وجوب فطریه میهمان بر میزبان، صدق میهمان در وقت مخصوص است. یعنی فطرۀ كسى كه پيش از برآمدن هلال ماه شوال میهمان شخص ديگرى شده است بر ميزبان واجب است، به شرط آن كه براى خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هر چند بعداً مانعى پيش آيد كه نتواند غذا صرف كند.

آیة الله تبریزی:

اگر یک روز در منزل صاحبخانه می‌ماند نانخور محسوب می‌شود. همچنین اگر شب عيد فطر يا دو سه شب قبل از آن آمده و تا روز عيد فطر در خانه مانده، فطرۀ او به عهدۀ صاحب خانه است.

آیات عظام خوئی، وحید خراسانی:

میهمان بودن برای مدت کوتاهی کافی است مثل میهمانی که شب عید را نزد میزبان می‌ماند.

آیة الله سیستانی:

اگر میهمان شب در منزل میزبان می¬ماند و میزبان هم امكانات رفاهی لازم را برایش فراهم نموده و متكفّل مخارج او شده است هر چند میهمان چیزی نخورد یا با غذای خودش افطار نماید نانخور محسوب می‌شود.

آیة الله شبیری زنجانی:

 اگر قبل از غروب آفتاب وارد شود و تصمیم دارد مدتی طولانی نزد میزبان بماند.

آیة الله فاضل لنکرانی:

یک امر عرفی است و عرفاً به میهمان یک شبه نانخور نمی‌گویند.

آیة الله مکارم شیرازی:

میهمانی که تصمیم دارد مدتی نزد میزبان بماند (چهار پنج روز کافی است).

مسأله:

به طور کلی برای صدق نانخور بودن میهمان و وجوب زکات فطره بر میزبان :

آیات عظام اراکی، بهجت، صافی گلپایگانی، مرحوم گلپایگانی، نوری همدانی:

صدق انفاق فعلی کافی است.

آیات عظام تبریزی، خوئی، سیستانی، وحیدخراسانی:

ماندن یک شب برای نانخور شدن کافی است.

مقام معظم رهبری، آیات عظام شبیری زنجانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی:

ماندن یک شب برای نانخور شدن کافی نیست. [2]

 

ورود میهمان بعد از زمان وجوب زکات فطره

سؤال 2.

فطره ميهمانی كه در شب عيد بعد از وقت وجوب زكات فطره [3] آمده است، بر عهده چه کسی است؟

جواب:

مرحوم امام خمینی، آیات عظام اراکی، بهجت، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، گلپایگانی ، مکارم شیرازی، نوری همدانی، وحید خراسانی:

بر خود ميهمان است.

آیات عظام تبریزی، خوئی، سيستانی:

اگر نان خور محسوب شده به احتياط واجب بر عهده ميزبان است و اگر نان خور محسوب نشده، بر عهده خود او است. [4]

 

ورود میهمان قبل از زمان وجوب زکات فطره

سؤال 3.

فطره میهمانی كه در شب عيد فطر قبل از زمان وجوب زکات فطره با رضایت صاحبخانه آمده است و نزد وی افطار می‌نماید، بر عهده چه کسی است؟

جواب:

مرحوم امام خمینی، مقام معظم رهبری، آیات عظام تبریزی، خوئی، سیستانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، وحیدخراسانی:

اگر نانخور صاحبخانه محسوب می‌شود بر عهده میزبان و صاحب خانه است.

آیات عظام بهجت، صافی گلپایگانی، مرحوم گلپایگانی:

بر عهده میزبان است و انفاق فعلی کافی است.

آیة الله شبیری زنجانی:

اگر نانخور صاحبخانه بطور مطلق محسوب می‌شود نه نانخور شب عید، بر عهده میزبان و صاحبخانه است. [5]

سؤال 4.

آیا به میهمانی كه تنها برای افطاری دعوت شده و شب را نمی ماند، نان خور صدق می‌كند؟

جواب:

مقام معظم رهبری، آیات عظام تبریزی، خوئی، سیستانی، زنجانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی، وحیدخراسانی:

به میهمانی كه تنها برای افطاری دعوت شده و شب را نمی ماند، نان خور صدق نمی‌كند.

آیات عظام اراکی، صافی گلپایگانی، مرحوم گلپایگانی:

ملاک وجوب فطریه میهمان بر میزبان این است که میهمان نانخور میزبان محسوب شود و آن با انفاق فعلی محقق می‌شود.

آیة الله بهجت:

اگر پيش از برآمدن هلال ماه شوال ميهمان شده است، فطره‌اش بر ميزبان واجب است، به شرط آن كه براى خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هر چند بعداً مانعى پيش آيد كه نتواند غذا صرف كند. [6]

 

شک در نانخور شدن

سؤال 5.

اگر فرد شک کند که آیا عرفاً نانخور کسی است که شب عید فطر میهمان او شده یا خیر، تکلیف زکات فطره او به عهده چه کسی است؟

جواب:

آیات عظام سیستانی، شبیری زنجانی:

چنانچه یكی از آن دو با اجازه دیگری زكات فطره را به نیّت كسی كه واقعاً زكات فطره بر عهده اوست بدهد، كافی است و بر دیگری پرداخت مجدّد زكات فطره لازم نیست.

آیة الله فاضل لنکرانی:

 احتیاط آن است که هر دو فطره را بدهند ولی می‌توانند توافق کنند و یکی با اذن و وکالت دیگری به قصد فطره‌ای که واقعاً بر یکی از آنها است، بپردازد. [7]

 

اختلاف مرجع میهمان و میزبان در پرداخت زکات فطره

سؤال 6.

هرگاه میزبان مقلد مرجعی باشد که فطریه کسی که فقط شب عید را میهمان اوست بر عهده‌ی میزبان نمی‌داند و میهمان مقلد مرجعی باشد که فطریه چنان شخصی را بر عهده‌ی میزبان می‌داند، تکلیف فطریه میهمان چیست؟

جواب:

آیت الله اراکی:

احوط آن است که میهمان فطره خود را بدهد و با فرض اینکه میزبان با استناد به فتوای مجتهد خود فطره را پرداخت نمی‌کند، به عهده میهمان است.

آیت الله فاضل لنکرانی:

احتیاط آن است که هر دو فطره را بدهند ولی می توانند توافق کنند و یکی با اذن و وکالت دیگری به قصد فطره‌ای که واقعا بر یکی از آنها است، بپردازد.

آیة الله مکارم شیرازی:

بر عهدۀ هیچ کدام نیست. [8]

سؤال 7.

در صورت عکس مسأله بالا - میزبان مقلّد مرجعی است که فطریه میهمان را بر عهده‌ میزبان می‌داند و میهمان مقلد مرجعی است که فطریه میهمان را بر عهده‌ خود میهمان می‌داند - تکلیف زکات فطره چیست؟

جواب:

آیة الله بهجت:

یکی با اذن دیگری بپردازد.

آیة الله مکارم شیرازی:

هر دو باید بپردازند و مانعی ندارد که یکی از آن دو از دیگری اجازه بگیرد که اصالتاً و نیابتاً فطریه را بپردازد. [9]

 

خروج میهمان قبل از زمان وجوب زکات فطره

سؤال 8.

 اگر میهمانی چند روز در منزل میزبان بماند و نزدیک غروب شب عید فطر بیرون برود و بعد از مغرب و نمازبیاید آیا فطریه او بر میزبان واجب می‌باشد؟

جواب:

آیة الله بهجت:

تنها فطرۀ كسى كه پيش از برآمدن هلال ماه شوال میهمان شخص ديگرى شده است بر ميزبان واجب است، به شرط آن كه براى خوردن غذا به منزل او آمده باشد، ولو بعداً مانعى پيش آيد كه نتواند غذا صرف كند.

آیة الله گلپایگانی:

بلی، بر عهدۀ میزبان است.

آیة الله نوری همدانی:

اگر پیش از مغرب از خانه بیرون رفته به گونه‌ای که در مغرب میهمان او حساب نمی‌شود، فطره او به عهده صاحبخانه نیست. [10]

 

فرستادن غذا برای افراد در شب عید فطر

سؤال 9.

اگر شب عید فطر، غذايى براى كسى هديه بفرستد، آیا زکات فطره بر فرستنده غذا واجب است؟

جواب:

آیة الله بهجت:

در صورتى كه اين گونه هديه مستمر نبوده و صدق نان خور يا میهمان بر او نكند، فطرۀ او بر هديه دهنده واجب نيست، هر چند با مال او افطار كرده باشد. [11]

 

ميهمانى گرفتن در شب عيد فطر در غير منزل

سؤال 10.

اگر شخصى در شب عيد فطر به اشخاصى در مسجد يا سالن پذيرايى، طعام دهد، آیا زكات فطرۀ آن‌ها را نيز پرداخت نماید؟

جواب:

آیة الله اراکی:

بلی، اگر صدق عيال يا ميهمان مى‌كند.

آیة الله بهجت:

خير، اگر صدق عيال يا ميهمانان نمى‌كند.

آیات عظام گلپایگانی، نوری همدانی:

بلی، زكات فطرۀ آن‌ها را پرداخت نماید. [12]

 

ميهمانى گرفتن در شب عيد فطر به طور مشترك

سؤال 11.

دو نفر با هم تصميم مى‌گيرند شب عيد فطر چند نفر را به ميهمانى دعوت كنند. آيا زكات فطره ميهمان به طور مساوى بين آن دو تقسيم مى‌شود؟

جواب:

آیة الله بهجت:

در صورت وجوب، هر كدام سهم خود را مى‌دهد. [13]

 

فطريۀ دو خانواده‌اى كه از غذاى همديگر تناول كرده‌اند

سؤال 12.

دو خانواده شب عيد فطر برای خوردن افطار با هم به پارك می‌روند و موقع غذا خوردن، از غذاى همديگر تناول مى‌كنند. آيا فطريۀ آن‌ها به گردن ديگرى مى‌افتد؟

جواب:

آیة الله بهجت:

خير. [14]

 

پرداخت زکات فطره بجای شخص دیگر

سؤال 13.

در صورت وجوب زکات فطره بر عهده دیگری، اگر شخص خودش زکات فطره را به صورت تبرعی بدهد آيا وجوب پرداخت زکات فطره از آن فرد ساقط می‌شود؟

جواب:

الف. پرداخت زکات فطره بدون اذن :

مشهور مراجع معظم تقلید:

ساقط نمی‌شود.

مرحوم امام خمینی، آیات عظام بهجت، نوری همدانی:

محل اشکال است و بنابراحتیاط واجب ساقط نمی شود. [15]

ب. پرداخت زکات فطره با اذن و اجازه :

مرحوم امام خمینی، آیات عظام بهجت، تبریزی، خوئی، سیستانی، شبیری زنجانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی:

زکات فطره ساقط می‌شود.

آیة الله گلپایگانی:

بنابراحتیاط واجب ساقط نمی شود. [16]

 

میهمانی که بدون رضایت صاحبخانه آمده است

سؤال 14.

زکات فطره ميهمانی كه در شب عيد قبل از زمان وجوب زکات فطره بدون رضایت صاحبخانه آمده است و مدتی نزد او باقی می‌ماند، بر عهده چه کسی است؟

جواب:

مرحوم امام، آیات عظام سیستانی:

اگر نانخور صاحبخانه محسوب می‌شود بر عهده میزبان و صاحبخانه است.

آیات عظام اراکی، بهجت، گلپایگانی، نوری همدانی:

برعهده صاحبخانه است.

آیات عظام تبریزی، شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی:

بنا بر احتیاط واجب بر عهده صاحبخانه است.

آیة الله خوئی:

وجوب فطره بر صاحب خانه محلّ اشكال است و أظهر عدم وجوب است.

آیة الله وحید خراسانی:

بنا بر احتیاط واجب زکات فطره را هم صاحبخانه و هم میهمان بدهد. [17]

 

شخصی که از روی اکراه و جبر میهمان صاحبخانه شده است

سؤال 15.

زکات فطره شخصی که از روی اکراه و اجبار در شب عید فطر میهمان صاحبخانه شده است، بر عهده چه کسی است؟

جواب:

مراجع معظم تقلید:

حکم مسأله قبل را دارد. [18]

برای اطلاع از حکم شرعی ورود میهمان قبل و بعد اذان، با بیتوته و بدون بیتوته در شب عید فطر (جواب اجمالی و تفصیلی) اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از احکام تفصیلی آیت الله سیستانی پیرامون احکام زکات فطره (فطریه) اینجا را کلیک نمایید.

برای اطلاع از استفتائات آیت الله سیستانی پیرامون احکام زکات فطره (فطریه) اینجا را کلیک نمایید.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[1] باید توجه داشت ایشان مدت خاصی را مشخص نکرده‌اند و متن کتاب عروه بصورت زیر است. «و كذا تجب عن الضيف، بشرط صدق كونه عيالًا له و إن نزل عليه في آخر يوم من رمضان، بل و إن لم يأكل عنده شيئاً، لكن بالشرط المذكور و هو صدق العيلولة عليه عند دخول ليلة الفطر، بأن يكون بانياً على البقاء عنده مدّة، و مع عدم الصدق تجب على نفسه ». 

[2] هدایة العباد (گلپایگانی)، م1581؛ هدایة العباد (صافی)، م1580؛ ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / سایت رهبری (Leader.ir)، احکام روزه، س226 / جامع المسائل (فاضل)، ج‌2، ص187، س37 / موسوعه فقهی جامعة الزهرا، مجموع احکام3، مبحث روزه، زکات فطره /  ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / استفتائات مکارم، ج3، س349 / ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / منهاج الصالحین (خوئی، وحید)، ج2، زکات فطره، م1172 / استفتائات تبریزی، ج1، س777 و س778 / مجموعه استفتائات زکات فطره (سیستانی)، م8 / استفتائات بهجت، ج2، س3334 و س3335 / العروة الوثقی، ج2، زکات فطره، فصل فی من تجب عنه

 [3] غروب یا مغرب شب عید فطر (با توجه به اختلافاتی که بحث آن گذشت)

[4] العروة الوثقی، ج2، زکات فطره، فصل فی من تجب عنه / تحریر الوسیلة، زکات فطره، القول فی من تجب علیه، م3 / الاحکام الوضحة (فاضل)، م1199 / منهاج الصالحین (وحید)، ج2، م1172 /  توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1997 / منهاج الصالحین (خوئی، تبریزی، سیستانی)، ج1، م1172

[5] هدایة العباد (گلپایگانی)، م1581 / استفتائات بهجت، ج2، س3327 / هدایة العباد (صافی)، م1580 / ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / تحریر الوسیلة، زکات فطره، القول فی من تجب علیه، م3؛ منهاج الصالحین (خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید)، زکات فطره، م1172 / الاحکام الوضحة (فاضل)، م1199 / توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1997 / توضیح المسائل (وحید)، م2012 / موسوعه فقهی جامعة الزهرا، مجموع احکام3، مبحث روزه، زکات فطره

[6] سایت رهبری (Leader.ir)، احکام روزه، س225 / منهاج الصالحین (خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید)، زکات فطره، م1172 / ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995 / موسوعه فقهی جامعة الزهرا، مجموع احکام3، مبحث روزه، زکات فطره / استفتائات بهجت، ج2، س3327 /  هدایة العباد (گلپایگانی)، م1581 / هدایة العباد (صافی)، م1580

[7] جامع المسائل (فاضل)، ج3، ص217، س677 / مجموعه استفتائات زکات فطره (سیستانی)، م19 / ذیل توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1995

[8] استفتائات آیت الله مکارم، جلد 3 سوال 351 /  استفتائات (فاضل)، ج3، ص215، س 669 / جامع المسائل (فاضل)، ج3، ص217، س677 / استفتائات (اراکی)، زکات فطره، س6

[9] استفتائات (مکارم)، ج3، س352 / استفتائات (بهجت)، ج2، س3328

[10] مجمع المسائل (گلپایگانی)، ج1، ص424، س11 / استفتائات (بهجت)، ج2، م3334 / استفتائات (نوری)، ج1، س

[11] توضیح المسائل (بهجت)، م1566؛ استفتائات (بهجت)، ج2، س3336

[12] استفتائات (بهجت)، ج2، س3339 / مجمع المسائل (گلپايگاني)، ج‌4، ص239، س679 و ص240، س681 / استفتائات (نوری)، ج1، س246 / استفتائات (اراکی)، زکات فطره، س2

[13] استفتائات بهجت، ج2، س3340

[14] استفتائات بهجت، ج2، س3341

[15] العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م5 و م6 / توضيح المسائل مراجع، ج2، م2007 / توضيح المسائل مراجع، ج2، م2007 / العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م5 و م6 / تحریر الوسیله، ج2، زکات فطره، القول فی من تجب علیه، م9؛

[16] العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م5 و م6؛ تحریر الوسیله، ج2، زکات فطره، القول فی من تجب علیه، م9؛ ذیل توضيح المسائل مراجع، ج2، م2007؛ استفتائات (تبریزی)، ج1، ص162، س782؛ مجموعه استفتائات زکات فطره (سیستانی)، م18 / العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م5 و م6

[17] العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م17 / موسوعه فقهی جامعة الزهرا، مجموع احکام3، مبحث روزه، زکات فطره / العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م17؛ توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1996؛ موسوعه فقهی جامعة الزهرا، مجموع احکام3، مبحث روزه، زکات فطره / توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1996 / توضیح المسائل (وحید)، م2013 / توضیح المسائل (خوئی)، م2004

[18] العروة الوثقى، ج2، زكات فطره، فصل فيمن تجب عنه، م17 / توضیح المسائل مراجع ، ج2، م1996 / توضیح المسائل (وحید)، م2013